Trình bày Tờ trình của Chính phủ về sự cần thiết thành lập, nhập đơn vị hành chính đô thị của 9 tỉnh Bình Dương, Bắc Ninh, An Giang, Quảng Nam, Vĩnh Phúc, Thái Nguyên, Bến Tre, Bắc Kạn và Đắk Lắk, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết: Các địa phương đề nghị thành lập đơn vị hành chính đô thị của 9 tỉnh đều có vị trí giao thông thuận lợi, là trung tâm tổng hợp hoặc chuyên ngành của các đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp huyện mà đơn vị đó trực thuộc, có lợi thế trong phát triển công nghiệp, thương mại, dịch vụ và du lịch.
Trong thời gian qua, các đơn vị hành chính của các tỉnh nêu trên đều có sự phát triển mạnh về kinh tế - xã hội và đô thị hóa. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng tích cực, tỷ trọng công nghiệp - xây dựng và thương mại - dịch vụ chiếm chủ yếu và ngày càng tăng; thu ngân sách hằng năm đạt và vượt kế hoạch. Hệ thống cơ sở hạ tầng được đầu tư xây dựng theo quy hoạch, nhiều tuyến đường giao thông, công trình công cộng được nâng cấp và xây mới, đời sống vật chất, tinh thần của Nhân dân không ngừng được cải thiện...
Căn cứ vào vị trí, tiềm năng, lợi thế, sự phát triển kinh tế - xã hội và quá trình đô thị hóa của các đơn vị hành chính nêu trên thì việc thành lập, nhập các đơn vị hành chính đô thị nhằm đáp ứng yêu cầu quản lý, quy hoạch, xây dựng, giao thông, bảo vệ môi trường… trên địa bàn là cần thiết; đáp ứng nguyện vọng của cấp ủy, chính quyền và Nhân dân địa phương.
Về sự cần thiết điều chỉnh địa giới hành chính của 2 xã Long Khánh và Ngũ Lạc thuộc huyện Duyên Hải, tỉnh Trà Vinh (sáp nhập ấp Phước Hội thuộc xã Long Khánh vào ấp Mé Láng thuộc xã Ngũ Lạc), Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết: Năm 2009, khi thi công dự án “Công trình Luồng cho tàu biển có trọng tải lớn vào sông Hậu” trên địa bàn huyện Duyên Hải thì toàn bộ 3,13 km2 diện tích tự nhiên và 154 hộ với 490 nhân khẩu (97,6% là người Khơmer) của ấp Phước Hội thuộc xã Long Khánh bị chia cắt, biệt lập hoàn toàn với phần còn lại của xã Long Khánh bởi Luồng tàu rộng hơn 140m.
Từ đó đến nay, người dân ấp Phước Hội về trung tâm xã Long Khánh thực hiện các giao dịch hành chính phải đi vòng qua xã Ngũ Lạc gần 40 km (do không có đường bộ nối liền mà phải di chuyển bằng phương tiện thủy nhỏ lẻ qua Luồng với lưu lượng tàu, thuyền trọng tải lớn qua lại nhiều, tiểm ẩn nguy hiểm, rủi ro). Trong khi đó, ấp Phước Hội, xã Long Khánh có vị trí giáp với ấp Mé Láng, xã Ngũ Lạc, giao thông đi lại thuận tiện và có phong tục, tập quán, văn hóa tương đồng (cộng đồng người dân tộc Khơmer).
Vì vậy, việc điều chỉnh địa giới hành chính 2 xã Long Khánh và Ngũ Lạc thuộc huyện Duyên Hải, tỉnh Trà Vinh (sáp nhập ấp Phước Hội thuộc xã Long Khánh vào ấp Mé Láng thuộc xã Ngũ Lạc) là cần thiết, tạo điều kiện thuận lợi cho sinh hoạt của người dân và công tác quản lý hành chính của chính quyền địa phương, phù hợp với định hướng quy hoạch đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt, là nguyện vọng của cấp ủy, chính quyền và nhân dân địa phương.
Thẩm tra các Đề án thành lập đơn vị hành chính đô thị và điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính tại 10 tỉnh: Bình Dương, Bắc Ninh, An Giang, Quảng Nam, Vĩnh Phúc, Thái Nguyên, Bến Tre, Bắc Kạn, Đắk Lắk và Trà Vinh, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho biết: Ủy ban Pháp luật tán thành với sự cần thiết thành lập một thành phố (Tân Uyên thuộc tỉnh Bình Dương), ba thị xã (Thuận Thành và Quế Võ thuộc tỉnh Bắc Ninh, Tịnh Biên thuộc tỉnh An Giang), 34 phường (thuộc thành phố, thị xã của các tỉnh Bắc Ninh, An Giang, Quảng Nam, Vĩnh Phúc) và 11 thị trấn (thuộc các huyện của các tỉnh An Giang, Quảng Nam, Vĩnh Phúc, Thái Nguyên, Bến Tre, Bắc Kạn, Đắk Lắk) cũng như việc nhập xã Quân Chu vào thị trấn Quân Chu thuộc huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên và việc điều chỉnh địa giới của hai đơn vị hành chính (ĐVHC) cấp xã của tỉnh Trà Vinh với những lý do nêu trong Tờ trình của Chính phủ.
Việc thành lập bốn ĐVHC đô thị cấp huyện và 45 ĐVHC đô thị cấp xã tại 9 tỉnh nêu trên sẽ làm tăng tỷ lệ đô thị hóa toàn quốc lên thêm 0,47%, góp phần sớm hoàn thành mục tiêu đến năm 2025, tỷ lệ đô thị hóa toàn quốc đạt tối thiểu 45% theo yêu cầu tại Nghị quyết số 06-NQ/TW ngày 24/1/2022 của Bộ Chính về quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển bền vững đô thị Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.
Cũng theo Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng, theo quy định tại khoản 1 Điều 3 của Nghị quyết số 27/2022/UBTVQH15 ngày 21/9/2022 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị quyết số 1211/2016/UBTVQH13 ngày 25/5/2016 về tiêu chuẩn của ĐVHC và phân loại ĐVHC thì đề án thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới ĐVHC đã được Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội trước ngày Nghị quyết này có hiệu lực thi hành (ngày 1/1/2023) tiếp tục được áp dụng các tiêu chuẩn và thực hiện việc xem xét, thông qua theo quy định của Nghị quyết số 1211/2016/UBTVQH13. Do cả 10 Đề án này đều được Chính phủ gửi đến Ủy ban Thường vụ Quốc hội trước ngày 1/1/2023 nên Ủy ban Pháp luật đã tiến hành thẩm tra căn cứ vào quy định về tiêu chuẩn và trình tự, thủ tục lập Đề án theo quy định tại Nghị quyết số 1211.
Qua thẩm tra, về tiêu chuẩn thành lập ĐVHC đô thị và việc điều chỉnh địa giới ĐVHC, căn cứ vào quy định tại Nghị quyết số 1211, Ủy ban Pháp luật thấy rằng: Đối với việc đề nghị thành lập một thành phố, ba thị xã đã đáp ứng 5/5 tiêu chuẩn quy định (gồm tiêu chuẩn về quy mô dân số, diện tích tự nhiên, số ĐVHC trực thuộc, phân loại đô thị, cơ cấu và trình độ phát triển kinh tế - xã hội).
Đối với việc đề nghị thành lập 34 phường và 11 thị trấn đã đáp ứng 4/4 tiêu chuẩn quy định (gồm tiêu chuẩn về quy mô dân số, diện tích tự nhiên, cơ cấu và trình độ phát triển kinh tế - xã hội, hệ thống cơ sở hạ tầng đô thị (đối với phường), phân loại đô thị (đối với thị trấn)). Việc nhập xã Quân Chu vào thị trấn Quân Chu thuộc tỉnh Thái Nguyên thuộc trường hợp khuyến khích theo quy định của Nghị quyết số 1211, nên không áp dụng quy định về tiêu chuẩn ĐVHC tại Nghị quyết này, nhưng nếu đánh giá thì thị trấn Quân Chu sau khi nhập xã Quân Chu vẫn đáp ứng 4/4 tiêu chuẩn quy định. Đối với việc điều chỉnh địa giới ĐVHC giữa xã Long Khánh và xã Ngũ Lạc thuộc huyện Duyên Hải, tỉnh Trà Vinh, sau khi điều chỉnh, hai xã đều đáp ứng 2/2 tiêu chuẩn quy định (gồm tiêu chuẩn về diện tích tự nhiên và quy mô dân số).
Về điều kiện thành lập ĐVHC đô thị và việc điều chỉnh địa giới ĐVHC, việc thành lập ĐVHC đô thị và điều chỉnh địa giới ĐVHC tại 10 tỉnh Bình Dương, Bắc Ninh, An Giang, Quảng Nam, Vĩnh Phúc, Thái Nguyên, Bến Tre, Bắc Kạn, Đắk Lắk và Trà Vinh đều bảo đảm 5/5 điều kiện quy định tại Luật Tổ chức chính quyền địa phương.
Về hồ sơ, trình tự, thủ tục: Hồ sơ các Đề án đã bảo đảm theo đúng quy định tại khoản 2 Điều 133 của Luật Tổ chức chính quyền địa phương và Điều 29 của Nghị quyết số 1211. Các Đề án đều có kèm theo dự thảo Kế hoạch triển khai thực hiện Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc thành lập, điều chỉnh các ĐVHC. Các Đề án đã được lấy ý kiến cử tri, lấy ý kiến của Hội đồng nhân dân ở các ĐVHC chịu ảnh hưởng trực tiếp và được Chính phủ biểu quyết thông qua để trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định.
Liên quan đến việc thành lập Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân tại các ĐVHC đô thị cấp huyện, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao đã có Tờ trình gửi Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
Ủy ban Tư pháp của Quốc hội đã có văn bản tham gia thẩm tra, trong đó thống nhất với đề nghị của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao và Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao về việc thành lập Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân thành phố Tân Uyên (tỉnh Bình Dương), thị xã Thuận Thành, thị xã Quế Võ (tỉnh Bắc Ninh), thị xã Tịnh Biên (tỉnh An Giang) trên cơ sở Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân thị xã Tân Uyên, huyện Thuận Thành, huyện Quế Võ và huyện Tịnh Biên. Ủy ban Pháp luật nhận thấy, việc thành lập các ĐVHC đô thị và điều chỉnh địa giới ĐVHC tại 10 tỉnh Bình Dương, Bắc Ninh, An Giang, Quảng Nam, Vĩnh Phúc, Thái Nguyên, Bến Tre, Bắc Kạn, Đắk Lắk, Trà Vinh theo các Tờ trình của Chính phủ đều phù hợp với quy hoạch, đáp ứng yêu cầu tổ chức quản lý hành chính nhà nước trên địa bàn, tạo điều kiện phát huy tiềm năng, thế mạnh của địa phương.
Tại phiên họp thẩm tra, Ủy ban Pháp luật đã đề nghị Chính phủ (Bộ Nội vụ), đại diện các cơ quan, chính quyền địa phương các tỉnh quan tâm một số vấn đề liên quan đến đầu tư, bảo đảm chất lượng đô thị; chủ động nghiên cứu, xây dựng phương án sắp xếp các ĐVHC cấp huyện, cấp xã có diện tích tự nhiên và quy mô dân số còn thấp so với quy định, có khả năng thuộc diện phải sắp xếp trong giai đoạn 2023 - 2030 theo yêu cầu tại Kết luận số 48-KL/TW ngày 30/01/2023 của Bộ Chính trị.
Sau khi nghe ý kiến giải trình, làm rõ, Ủy ban Pháp luật đã tiến hành biểu quyết với 100% thành viên tham dự phiên họp tán thành việc trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Nghị quyết về việc thành lập các ĐVHC đô thị và điều chỉnh địa giới ĐVHC tại 10 tỉnh Bình Dương, Bắc Ninh, An Giang, Quảng Nam, Vĩnh Phúc, Thái Nguyên, Bến Tre, Bắc Kạn, Đắk Lắk, Trà Vinh theo Tờ trình của Chính phủ.
Trên cơ sở ý kiến của các thành viên Ủy ban Pháp luật và nội dung giải trình, tiếp thu của Bộ Nội vụ, đại diện các cơ quan và đại diện lãnh đạo địa phương, Ủy ban Pháp luật kiến nghị, đề xuất về nâng cao chất lượng đô thị ở các ĐVHC đô thị dự kiến được thành lập; Về việc thực hiện chủ trương sắp xếp ĐVHC; Về nâng cao chất lượng công tác quản lý nhà nước ở các ĐVHC; Về việc bố trí, sắp xếp đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, người lao động, trụ sở làm việc, tài sản của các cơ quan, tổ chức và việc chuyển đổi các loại giấy tờ hành chính cho người dân; Về việc sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến việc thành lập, nhập, chia, điều chỉnh các ĐVHC.
Về thời điểm có hiệu lực thi hành của các Nghị quyết, trường hợp được Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua, Ủy ban Pháp luật đề nghị xác định ngày có hiệu lực thi hành của các Nghị quyết về việc thành lập ĐVHC đô thị tại 9 tỉnh Bình Dương, Bắc Ninh, An Giang, Quảng Nam, Vĩnh Phúc, Thái Nguyên, Bến Tre, Bắc Kạn, Đắk Lắk là từ ngày 10/4/2023 để các cơ quan, tổ chức và địa phương kịp thời kiện toàn tổ chức, thay đổi con dấu và các điều kiện cần thiết khác cho hoạt động của ĐVHC mới được thành lập hoặc điều chỉnh.
Riêng đối với Nghị quyết về việc điều chỉnh địa giới ĐVHC giữa xã Ngũ Lạc và xã Long Khánh thuộc huyện Duyên Hải, tỉnh Trà Vinh, do không có thay đổi lớn về tổ chức chính quyền địa phương, không phải kiện toàn tổ chức, thay đổi các loại con dấu, giấy tờ hành chính nên trên cơ sở kiến nghị của địa phương, Ủy ban Pháp luật đề nghị ngày có hiệu lực thi hành của Nghị quyết này là từ ngày 1/3/2023.
