Nguồn cơn vụ việc bắt đầu từ Giải vô địch Thể dục dụng cụ thế giới 2025 mà Indonesia đăng cai. Chính phủ nước này từ chối cấp visa cho vận động viên Israel với lý do “an ninh và trật tự công cộng”, trong bối cảnh quốc gia Đông Nam Á này không có quan hệ ngoại giao chính thức với Israel và chịu áp lực dư luận trong nước.
Tuy nhiên, quyết định tưởng như cục bộ đó nhanh chóng biến thành vụ việc ngoại giao thể thao quốc tế. IOC lập tức gửi văn bản yêu cầu Indonesia giải trình và khi câu trả lời không đáp ứng tiêu chuẩn của Điều lệ Olympic, tổ chức này ra tuyên bố ngày 22/10: “Không một sự kiện thể thao quốc tế nào nên được tổ chức tại Indonesia cho đến khi có bảo đảm rằng, mọi vận động viên đủ điều kiện đều được tham dự mà không bị phân biệt đối xử”.
Chỉ trong vài giờ, hàng loạt Liên đoàn thể thao lớn: từ điền kinh, cầu lông đến bóng đá đồng loạt hoãn hoặc rút kế hoạch tổ chức các giải đấu tại Indonesia. Với người dân nước này, đó là cú sốc thực sự: chỉ 7 năm trước, Jakarta - Palembang còn được ca ngợi rực rỡ sau kỳ ASIAD 18 thành công vang dội và Indonesia từng được xem là “thủ phủ thể thao mới” của Đông Nam Á.
Lệnh cấm từ IOC khiến nhiều người dân xứ Vạn đảo nhớ lại một ký ức xa xưa: Năm 1962, khi quốc gia này tổ chức ASIAD lần thứ tư và cũng từ chối cấp visa cho đoàn Israel cùng Đài Loan. Hệ quả là IOC đình chỉ tư cách thành viên của Indonesia và nước này bị cấm tham dự Olympic Tokyo 1964.
Sáu thập kỷ trôi qua, lịch sử dường như lặp lại. Một lần nữa, mâu thuẫn giữa lập trường chính trị quốc gia và nguyên tắc bình đẳng trong thể thao quốc tế lại đưa Indonesia đến điểm đối nghịch với phong trào Olympic. Tờ Jakarta Post gọi đây là “vòng xoáy ký ức”, khi thể thao nước này lại bị kẹt giữa lý tưởng và thực tế.
Trên mạng xã hội, dư luận Indonesia chia làm 2 hướng rõ rệt. Một bộ phận cho rằng, việc từ chối đoàn Israel phù hợp với “lập trường ủng hộ Palestine” và không thể đánh đổi lập trường quốc gia vì một giải đấu thể thao. Ngược lại, không ít người bày tỏ lo lắng cho tương lai vận động viên: “Chúng ta đang trả giá bằng cơ hội của thế hệ trẻ”.
Bộ trưởng Thể thao Dito Ariotedjo khẳng định, Indonesia có “cơ sở pháp lý mạnh mẽ” và vẫn “tôn trọng tinh thần Olympic”, song IOC không chấp nhận lập luận này. Theo IOC, việc loại trừ vận động viên vì quốc tịch là “vi phạm nghiêm trọng Hiến chương Olympic” - nguyên tắc đã được duy trì suốt hơn 1 thế kỷ qua, ngay cả trong những giai đoạn khủng hoảng sâu sắc nhất của thế giới thể thao.
Với quyết định đình chỉ này, gần như toàn bộ kế hoạch phát triển thể thao tầm quốc tế của Indonesia buộc phải dừng lại. Các sự kiện dự kiến tổ chức trong năm 2026 - từ điền kinh, cầu lông, bóng chuyền đến các giải trẻ của FIFA và FIBA - đều có nguy cơ hủy hoặc chuyển địa điểm, gây tổn thất kinh tế ước tính hàng trăm triệu USD.
Điều này đặc biệt đáng tiếc nếu nhìn lại hành trình của Indonesia trong gần 1 thập kỷ qua: từ việc thay Việt Nam đăng cai thành công ASIAD năm 2018, đến nỗ lực xin tổ chức Olympic trẻ và World Cup U20. Jakarta từng mang khát vọng đưa đất nước lên vị thế trung tâm thể thao của khu vực, thậm chí hướng tới Olympic 2036 - nhưng nay, mọi thứ tạm thời bị chặn lại.
Trong thông báo gửi các Ủy ban Olympic quốc gia, IOC vẫn để ngỏ khả năng khôi phục quyền tổ chức sự kiện nếu Indonesia đưa ra “cam kết rõ ràng về việc tôn trọng nguyên tắc không phân biệt đối xử”. Tuy nhiên, dưới áp lực chính trị trong nước, giới quan sát cho rằng, quá trình hòa giải này sẽ không thể diễn ra sớm.
Trên khán đài sân vận động Gelora Bung Karno - biểu tượng của “Energy of Asia” từng rực sáng năm 2018 - khẩu hiệu ấy vẫn còn đó, gợi nhớ về một thời kỳ huy hoàng. Sáu năm sau, “năng lượng của châu Á” mà Indonesia từng tự hào giờ trở thành phép thử về bản lĩnh, sự thích ứng và tầm nhìn quốc gia.
Trong bức tranh rộng lớn của phong trào Olympic, mỗi khoảng lặng đều có thể trở thành một khởi đầu mới. Với Indonesia, cơn sóng ngưng đọng của hiện tại có thể là cơ hội để nhìn lại, tái khẳng định giá trị thể thao đích thực - nơi ngọn lửa Olympic chỉ tỏa sáng khi được thắp bằng tinh thần bình đẳng và tôn trọng lẫn nhau.
