Mức đãi ngộ chưa tương xứng
Khi được ban hành vào năm 2018, Nghị định số 152/2018/NĐ-CP từng được giới chuyên môn đánh giá là một bước tiến quan trọng trong việc cải thiện và ổn định đời sống cho đội ngũ huấn luyện viên, vận động viên. Tuy nhiên, sau 7 năm thực hiện, mức thu nhập căn cứ theo Nghị định này đã không còn phù hợp, ngày càng tụt hậu so với mặt bằng chi tiêu xã hội và nhu cầu thực tế của lực lượng huấn luyện viên, vận động viên.
Theo quy định hiện hành, huấn luyện viên trưởng đội tuyển quốc gia được nhận mức lương 505.000 đồng/ngày, huấn luyện viên đội tuyển quốc gia nhận 375.000 đồng/ngày; huấn luyện viên tuyến tỉnh hưởng từ 180.000 - 215.000 đồng/ngày; huấn luyện viên đội tuyển trẻ quốc gia nhận 270.000 đồng/ngày... Các huấn luyện viên đội tuyển ngành, tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương nhận 215.000 đồng/ngày; huấn luyện viên đội tuyển trẻ ngành, tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương nhận 180.000 đồng/ngày; huấn luyện viên đội tuyển năng khiếu nhận 180.000 đồng/ngày...
Chế độ lương của các vận động viên cũng không đáp ứng được nhu cầu chi tiêu trong bối cảnh vật giá leo thang. Hiện nay, vận động viên đội tuyển quốc gia nhận 270.000 đồng/ngày; vận động viên đội tuyển trẻ quốc gia nhận 215.000 đồng/ngày; vận động viên đội tuyển ngành, tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương nhận 180.000 đồng/ngày...
Các vận động viên thuộc đội tuyển tỉnh, thành phố và ngành chỉ nhận được mức thu nhập tối đa khoảng 5 triệu đồng/tháng (không tính ngày nghỉ tập) - con số quá thấp so với mức chi tiêu trung bình trong xã hội. Trong khi đó, vận động viên không chỉ phải trang trải sinh hoạt cá nhân mà còn có trách nhiệm phụ giúp gia đình, đồng thời tự lo chi phí thuốc men, dinh dưỡng để duy trì thể trạng và hiệu quả tập luyện. Với thu nhập eo hẹp như vậy, việc toàn tâm toàn ý cho tập luyện là điều không dễ.
Không ít huấn luyện viên, vận động viên giỏi đã phải từ bỏ nghề hoặc chuyển sang công việc khác có thu nhập ổn định và cao hơn. Ông Nguyễn Hồng Minh - nguyên Vụ trưởng Vụ Thể thao thành tích cao 1 - nhận định: “Nếu không cải thiện chính sách đãi ngộ thì rất khó giữ chân tài năng. Nếu muốn đạt mục tiêu ở Olympic hay ASIAD thì cần tạo thu nhập ổn định để huấn luyện viên, vận động viên chuyên tâm vào chuyên môn”.
Từ thực tế này, nhiều chuyên gia kiến nghị rằng, mức thu nhập trong Nghị định mới cần được nâng lên ít nhất gấp đôi so với quy định hiện hành.
Điểm sáng Hà Nội và bài toán phối hợp đồng bộ
Trong khi chờ đợi quyết sách mới của Chính phủ, hiện nay, một số địa phương đã chủ động “đi trước một bước” nhằm giúp huấn luyện viên, vận động viên yên tâm nỗ lực đạt thành tích cao. Hà Nội, từ ngày 1/1/2024 đã thực hiện chế độ đặc thù đối với huấn luyện viên, vận động viên đạt thành tích cao. Theo đó, vận động viên được triệu tập vào đội tuyển quốc gia được trợ cấp trách nhiệm 7 triệu đồng/người/tháng; đội tuyển trẻ quốc gia là 5 triệu đồng/tháng. Các vận động viên giành huy chương tại Olympic, ASIAD, SEA Games hoặc Đại hội Thể thao toàn quốc có thể nhận trợ cấp thường xuyên từ 7 đến 74,5 triệu đồng/tháng - tùy theo cấp độ và thành tích. Vận động viên giành vé dự Olympic hay vé dự World Cup bóng đá nhận hỗ trợ 17 triệu đồng/tháng trong chu kỳ Olympic hoặc World Cup bóng đá.
Võ sĩ Hà Thị Linh - bộ môn Boxing (Trung tâm Huấn luyện và Thi đấu thể thao Hà Nội) - nhờ giành vé dự Olympic 2024 đã nhận mức hỗ trợ 17 triệu đồng/tháng cho đến Olympic 2028, bày tỏ: “Chính sách mới giúp tôi không còn phải lo nghĩ về thu nhập, có thể toàn tâm toàn ý tập luyện và hướng đến mục tiêu giành vé dự Olympic 2028”. Còn Trưởng bộ môn Bi sắt - Billiards & Snooker (Trung tâm Huấn luyện và Thi đấu thể thao Hà Nội) Đặng Xuân Vui nhận xét: “Chính sách hỗ trợ huấn luyện viên, vận động viên của Thành phố không chỉ giữ chân người giỏi mà còn tạo động lực cho các huấn luyện viên, vận động viên trẻ phấn đấu”.
Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đang giao Cục Thể dục thể thao Việt Nam chủ trì xây dựng dự thảo Nghị định mới để trình Chính phủ trong năm 2025, với mục tiêu ban hành Nghị định vào cuối năm nay và thực hiện từ năm 2026. Đây được coi là một trong những văn bản then chốt giúp tháo gỡ điểm nghẽn lâu nay trong quản lý nhân lực thể thao đỉnh cao. Tuy nhiên, như nhiều chuyên gia lưu ý, nếu chỉ dựa vào cơ chế của Trung ương mà thiếu sự vào cuộc thực chất từ địa phương - nơi trực tiếp quản lý, đào tạo huấn luyện viên, vận động viên cũng như các Liên đoàn, Hiệp hội Thể thao... thì hiệu quả sẽ không cao. Trong cuộc trao đổi gần đây, Trưởng phòng Thể thao thành tích cao (Cục Thể dục thể thao Việt Nam) Hoàng Quốc Vinh cho rằng: “Các tỉnh, thành cần chủ động xây dựng chế độ đặc thù, khuyến khích tài năng và tạo sức bật cho thể thao địa phương bên cạnh chế độ khung từ cấp Trung ương”.
Việc xây dựng Nghị định mới về chế độ dành cho huấn luyện viên, vận động viên là một bước đi cần thiết, mang tính chiến lược nhằm hướng tới sự phát triển bền vững cho Thể thao Việt Nam. Trong bối cảnh thể thao nước nhà đang ưu tiên đầu tư cho các đấu trường lớn như Olympic và ASIAD, việc bảo đảm để huấn luyện viên, vận động viên có thể “sống được” và “sống khỏe” bằng chính nghề nghiệp của mình chính là điều kiện tiên quyết để giữ chân và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Tuy nhiên, nâng cao thu nhập chỉ là một phần trong tổng thể chiến lược phát triển. Ngành Thể thao vẫn cần tiếp tục hoàn thiện các yếu tố hỗ trợ khác như cơ chế tập huấn bài bản, tăng cường cọ xát tại các giải đấu quốc tế, phát triển y học thể thao, ứng dụng khoa học - công nghệ vào huấn luyện và đặc biệt là đầu tư bài bản cho công tác tuyển chọn, đào tạo lực lượng vận động viên kế cận... Tất cả những yếu tố này sẽ tạo thành một hệ sinh thái toàn diện, giúp thể thao thành tích cao Việt Nam từng bước chinh phục những đỉnh cao mới.
