Diễn đàn Diễn đàn Kinh tế Thể thao năm 2024 (Vietnam Sport Economic Forum 2024) với chủ đề “Phát huy tiềm năng của kinh tế thể thao trong thời kỳ mới” diễn ra sáng nay (17/10) tại Hà Nội với sự tham gia của 200 đại biểu là các nhà quản lý, chuyên gia trong và ngoài nước, đại diện cho các Liên đoàn, Hiệp hội Thể thao quốc gia, đơn vị tổ chức giải thể thao chuyên nghiệp và phong trào; các đơn vị đài truyền hình và công ty hoạt động trong lĩnh vực bản quyền thể thao, kinh doanh trong lĩnh vực thể thao... những phiên thảo luận với những lát cắt quan trọng được kỳ vọng sẽ tìm kiếm những giải pháp để góp phần phát triển một nền thể thao chuyên nghiệp, hiện đại và bền vững.
Phát biểu tại Diễn đàn, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hoàng Đạo Cương bày tỏ, qua Diễn đàn hôm nay các đại biểu bằng tâm huyết và hiểu biết của mình, sẽ có nhiều chia sẻ, ý kiến gợi mở để góp phần thúc đẩy nguồn lực kinh tế từ các hoạt động thể thao tại Việt Nam.
Thứ trưởng nhấn mạnh: “Đảng và Nhà nước ta hiện này dành nhiều sự quan tâm cho thể dục thể thao, không chỉ vì thể dục thể thao góp phần nâng cao sức khỏe, tầm vóc, thể lực của của người dân, mà còn vì những hiệu ứng tích cực khác về uy tín, hình ảnh đất nước và những nguồn lực quan trọng mà thể thao đem lại cho xã hội. Ngày 31/01/2024, Bộ Chính trị đã có Kết luận số 70-KL/TW về việc phát triển thể dục, thể thao trong giai đoạn mới; trong đó có nhiệm vụ quan trọng mà các cấp ủy đảng, chính quyền, tổ chức chính trị - xã hội… phải tập trung thực hiện, đó là: Tiếp tục hoàn thiện chính sách, pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển sự nghiệp thể dục thể thao trong giai đoạn mới...; Chú trọng cơ chế, chính sách đầu tư, phát triển thiết chế, cơ sở hạ tầng…; khung khổ pháp lý về kinh tế thể thao, quyền sở hữu, chuyển nhượng, khai thác bản quyền và tài trợ, thúc đẩy xã hội hóa…;”.
Thứ trưởng mong muốn các nhà quản lý, nhà khoa học, chuyên gia đầu ngành và các doanh nghiệp cùng nhau thảo luận, chia sẻ những kinh nghiệm quý báu về cách thức quản lý, vận hành, khai thác nguồn lực kinh tế từ các hoạt động, sự kiện thể thao, qua đó có những gợi mở quan trọng giúp cơ quan quản lý ngành, các địa phương và các doanh nghiệp chủ động hơn trong việc tham gia và thị trường kinh tế thể thao của Việt Nam trong thời gian tới.
Thứ trưởng đề nghị, sau khi sự kiện kết thúc, các cơ quan quản lý, tham mưu về thể dục thể thao khẩn trương có các kế hoạch cụ thể, thiết thực để hiện thực hóa các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế thể thao, đóng góp chung vào phát triển kinh tế - xã hội, cũng như có thêm nhiều nguồn lực quay trở lại đầu tư cho sự nghiệp phát triển thể dục, thể thao của nước nhà.
Phát triển kinh tế thể thao: Bất cập và khó khăn
Phát biểu tại diễn đàn, Cục trưởng Cục Thể dục Thể thao Đặng Hà Việt chia sẻ, quá trình thực hiện xã hội hóa ngành Thể thao có cả thuận lợi và khó khăn. Thuận lợi thứ nhất là ngay từ trong Văn kiện của Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VII năm 1991 cũng đã đề cập tới vấn đề liên quan đến xã hội hóa. Và đặc biệt là tới Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII, chúng ta thấy đưa xã hội hóa vào trong Văn kiện, thời điểm đó mới ở mức độ khuyến khích, sau đó có rất nhiều văn bản pháp luật cũng như chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về vấn đề xã hội hóa thể thao. Tôi nghĩ đây là chủ trương vô cùng sáng suốt và đúng đắn của Đảng và Nhà nước. Đây là thuận lợi rất lớn đối với ngành Thể dục thể thao.
Vấn đề thứ hai là xu thế phát triển của kinh tế - xã hội. Cùng với sự phát triển của kinh tế - xã hội, đời sống nhân dân ngày càng nâng cao, sự quan tâm của người dân đối với các hoạt động thể dục thể thao vì sức khỏe và họ quan tâm đây cũng là ngành nghề có thể kinh doanh, đây là ngành nghề có thể xây dựng được hình ảnh, tạo dựng những giá trị thương hiệu cho bản thân các công ty, doanh nghiệp. Đó chính là những thuận lợi rất lớn và đặc biệt là đối với nhiều lĩnh vực về thể thao chuyên nghiệp tổ chức các hoạt động, sự kiện. Các nhà đầu tư trong và ngoài nước rất quan tâm đến việc này.
Cục trưởng Đặng Hà Việt đưa ví dụ: Chúng ta thấy giải Bóng rổ chuyên nghiệp, chuyện này không chỉ riêng Liên đoàn làm được, mà phải có sự đầu tư của các doanh nghiệp. Không có sự đầu tư thì không có nguồn lực để làm vốn cho ban đầu, vì sự tiêu tốn rất lớn cho các chi phí truyền thông, chi phí cho các vận động viên nước ngoài, các chi phí chuyển nhượng. Đó là khối lượng tài chính tương đối khổng lồ để triển khai.
Còn đối với khó khăn, thật sự khó khăn rất nhiều. Tất cả hoạt động thể thao cũng như hoạt động kinh tế xã hội khác đều vận động và tất cả cơ sở, các chính sách, các văn bản quy phạm pháp luật của chúng ta chỉ đúng đắn ở một thời điểm nhất định và sau đó đều cần có sửa đổi và bổ sung thì mới phù hợp quá trình phát triển đó. Đối với góc độ về các văn bản quy phạm pháp luật, thứ nhất liên quan đến xã hội hóa, việc đầu tiên chính là công trình thể thao.
Đề cập cụ thể hơn, Cục trưởng Đặng Hà Việt cho biết, tất cả hoạt động thể thao cũng như hoạt động kinh tế xã hội khác đều vận động và tất cả cơ sở, các chính sách, các văn bản quy phạm pháp luật của chúng ta chỉ đúng đắn ở một thời điểm nhất định và sau đó đều cần có sửa đổi và bổ sung thì mới phù hợp quá trình phát triển đó.
Đối với góc độ về các văn bản quy phạm pháp luật, thứ nhất liên quan đến xã hội hóa, việc đầu tiên chính là công trình thể thao. Làm thế nào để cho người dân có thể hưởng thụ được các công trình thể thao, hưởng thụ được công trình về văn hóa, nâng cao về đời sống, tinh thần và nâng cao về sức khỏe. Trong một thời gian ngắn có thể đạt được việc đó thì cần phải khuyến khích vào để xây dựng, kêu gọi các doanh nghiệp, các nhà đầu tư vào để xây dựng các việc đó.
Cục trưởng cũng đề cập rõ những khó khăn trong việc xây dựng công trình chính là Luật đầu tư. Đó chính là PPP (đầu tư theo hình thức đối tác công-tư). Chúng ta đang tắc nghẽn rất nhiều ở các công trình thể thao. Từ Khu Liên hợp Thể thao Quốc gia đến khu Rạch Chiếc và rất nhiều công trình thể thao ở các địa phương đang rất cần sự đầu tư từ đối tác, nhưng đang vướng vì Luật Đầu tư.
Vấn đề khó khăn khi triển khai liên quan đến vận hành, chi phí vận hành cần kêu gọi xã hội hóa như thế nào... cũng được Cục trưởng Đặng Hà Việt đề cập rõ. Cùng với đó là việc liên quan đến tiền thưởng, kêu gọi nhà tài trợ cho các liên đoàn. Ví dụ công ty tặng tiền thưởng liên quan đến thuế thì tiền thưởng đó không được trừ vào thu nhập doanh nghiệp. Còn đơn vị nhận số tiền đó vẫn phải đóng thuế. Đây là những cái gây ra rào cản cho kêu gọi xã hội hóa, tặng thưởng cho vận động viên. Đây cũng là vấn đề rất nan giải...
Một rào cản khó khăn nữa chính là đặc cược thể thao. Trong Nghị định quy định rất rõ công ty phải đạt được số tiền bao nhiêu thì mới được triển khai việc này, đây cũng là vấn đề về vướng mắc.
Cục trưởng Đặng Hà Việt nói thêm: “Ủy ban Olympic của chúng ta cũng như các Liên đoàn, Hiệp hội chưa phát huy được chức năng, nhiệm vụ, chưa năng động trong việc kêu gọi, chưa năng động trong việc tạo ra các sự kiện, tạo ra những hoạt động, tạo ra những giá trị của bản thân để thu hút, kêu gọi các nguồn tài trợ vào các hoạt động. Còn với các hoạt động xã hội hóa trong công tác đào tạo - đào tạo vận động viên, tuyển chọn vận động viên đi thi đấu ở nước ngoài, thật sự đến bây giờ chỉ vài liên đoàn làm được, còn trên 40 liên đoàn chủ yếu chỉ xã hội hóa ở mức độ tổ chức hoạt động, sự kiện...”.
Ông đưa dẫn chứng, một năm trung bình chúng ta có gần 2.500 giải. Trong đó, ngành Thể thao cần phải tham dự ít nhất 700 giải. Ngân sách của Trung Ương chỉ đảm bảo khoảng 170 giải, chưa tới 1/4 số giải chúng ta cần thi đấu. Vậy nguồn còn lại ở đâu? Phải từ ngân sách địa phương và đặc biệt các nguồn xã hội hóa. Đặc biệt các nguồn đó phải từ các liên đoàn, hiệp hội. Rõ ràng chúng ta thấy các liên đoàn chưa phát huy hết năng lực để cùng phối hợp, mặc dù cũng có, nhưng chưa đóng tỷ trọng lớn, cần có sự tăng cường và giải pháp rõ ràng.
Phát triển thể thao chuyên nghiêp chính là phát triển kinh tế thể thao
Đánh giá môi trường pháp lý để triển khai các hoạt động thể dục thể thao hiện nay, Chánh thanh tra Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lê Thanh Liêm chia sẻ hiện nay hệ thống pháp luật về thể dục thể thao được chi thành 2 nhóm: Một là các văn bản quy định trực tiếp về hoạt động thể thao và thứ hai là các văn bản có liên quan. Đối với kinh tế thể thao, đó là hệ thống các chính sách khuyến khích đầu tư và thứ hai là các văn bản về thuế cho lĩnh vực thể thao. Đó là 2 điều quan trọng nhất.
Về trực tiếp cho thể thao có Luật Thể dục, thể thao quy định rất rõ từ thể thao quần chúng đến thể thao thành tích cao cho đến thể thao chuyên nghiệp. Phát triển thể thao chuyên nghiệp chính là phát triển kinh tế thể thao. Chúng tôi đánh giá hiện nay hệ thống này về cơ bản chưa phát sinh vấn đề gì vướng mắc lớn cả. Tuy nhiên nhóm thứ hai - chính sách khuyến khích, hệ thống về thuế cho lĩnh vực phát triển kinh tế thể thao - đang gặp một số vướng mắc lớn. Luật đầu tư hiện nay quy định văn hóa - thể thao nằm trong lĩnh vực khuyến khích đầu tư, tuy nhiên chỉ khuyến khích tập trung đầu tư cơ sở vật chất, còn các dịch vụ thi đấu, tập luyện, đào tạo thì chưa có khuyến khích. Hoặc như 5 lĩnh vực thực hiện PPP (đầu tư theo hình thức đối tác công-tư) thì không có văn hóa - thể thao ở đâu cả. Vừa rồi Quốc hội ban hành một nghị quyết riêng làm thí điểm tại TP.HCM và hôm kia, Bộ trưởng Văn hóa, Thể thao và Du lịch cũng tham gia diễn đàn xúc tiến đầu tư riêng trong lĩnh vực thể thao ở TP.HCM với 23 dự án rất lớn, có dự án liên quan đến trường đua Phú Thọ. Khi TP.HCM phát triển, Quốc hội có một đặc thù riêng, chứ hiện nay cho toàn quốc thì chưa có. Đấy là cái rào cản.
Nói về chính sách khuyến khích xã hội hóa, ông Liêm cho biết chúng ta đã có chính sách này từ rất lâu. Tuy nhiên để được hưởng những chính sách xã hội hóa này thi các doanh nghiệp phải đạt những điều kiện nhất định, chứ không phải doanh nghiệp nào cũng được. Ví dụ bơi, mặt bể bơi phải từ 400m2 trở lên thì mới được hưởng chính sách khuyến khích xã hội hóa, còn ở dưới đó thì không được. Cái quan trọng là chúng ta phải chứng minh được sự cần thiết phải sửa đổi để khuyến khích, tạo điều kiện để kinh tế thể thao phát triển.
Liên quan đến hệ thống các Liên đoàn, ông Lê Thanh Liêm cho biết, Thanh tra Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã triển khai một cuộc thanh tra công tác quản lý Nhà nước đối với 38 Liên đoàn / Hiệp hội. Chúng tôi đã có 8 đánh giá về tồn tại / hạn chế, 5 nguyên nhân và 7 kiến nghị / giải pháp, trong đó tập trung vào việc phải có cơ chế pháp lý quản lý liên đoàn thông thoáng hơn. Giao nhiều hoạt động tác nghiệp cho liên đoàn, ví dụ công tác tổ chức giải.
Hiện nay, cơ chế pháp lý vẫn là những giải nào kinh phí Nhà nước thì vẫn phải là cơ quan Nhà nước thực hiện, chưa giao được cho liên đoàn vì ngược Thông tư. Vì vậy tới đây, chúng ta phải sửa đổi việc ấy để làm sao tạo điều kiện cho các liên đoàn tham gia trực tiếp vào các hoạt động tác nghiệp”.
Về vai trò của các cơ quan quản lý Nhà nước và Liên đoàn / Hiệp hội thể thao quốc gia trong việc thu hút sự quan tâm của các doanh nghiệp tham gia vào quá trình thể thao chuyên nghiệp thông qua các hoạt động thể thao thành tích cao, thể thao chuyên nghiệp và thể thao phong trào,
Cục trưởng Đặng Hà Việt phân tích: “Luật Thể dục, thể thao đưa ra rất rõ về vấn đề trong cấp độ quản lý Nhà nước và phát triển sự nghiệp thể thao, đó chính là thể thao cho mọi người, thể thao thành tích cao và thể thao chuyên nghiệp. Về cơ bản, chúng ta cảm thấy nó là quan hệ hữu cơ với nhau. Nếu tất cả liên đoàn đều có thể triển khai công việc trên cơ sở mối quan hệ hữu cơ đó, tôi nghĩ đây là việc rất tốt cho sự phát triển chung của thể thao.
Riêng về thể thao chuyên nghiệp, đã có rất nhiều kinh nghiệm về tổ chức các hoạt động trên thế giới và các mô hình đang vận hành tại nước chúng ta hiện tại cũng dựa trên cách thức, mô hình chúng ta đã học tập từ nước ngoài, từ giải V.League đến bóng rổ VBA, hay là MMA, hay một số các giải billiards.
Ngoài các hoạt động thi đấu trên sân - đó chính là thể thao thành tích cao, thể thao chuyên nghiệp chú trọng hơn vào kinh doanh, các khía cạnh về hình ảnh, sự quan tâm của người hâm mộ, khía cạnh tập trung vào đối tượng nào để phát triển, ví dụ như giới trẻ.
Đã số các môn thể thao chuyên nghiệp đang triển khai thi đấu cũng đang đánh vào giới trẻ, đặc biệt là bậc Tiểu học. Và thể thao chuyên nghiệp như một đầu kéo để đưa môn thể thao đó đến nhiều người dân biết hơn, nhiều trẻ em quan tâm hơn và dẫn tới phong trào thể thao phát triển.
Và khi phong trào phát triển thì điều kiện liên quan đến kinh doanh ngành nghề này cũng phát triển. Các vận động viên hết tuổi đời thi đấu ra có việc làm, đi dạy các lớp phong trào, nhưng bây giờ phong trào cả nước chỉ có khoảng 2-300 em chơi, vận động viên thành tích cao có 300 người thì 300 người đó sau này đi ra, mỗi người dạy 1 người à? Làm gì có chuyện đó. Phong trào đó phải lấy vài triệu người chơi. Trên cơ sở phong trào có nhiều người chơi hơn, chúng ta có cơ sở, nhiều kênh tuyển chọn hơn cho các vận động viên có thể thi đấu thành tích cao trong các hệ thống SEA Games, ASIAD, Olympic.
"Tôi nghĩ, các Liên đoàn đang vận hành theo những vấn đề như vậy để đảm bảo cho sự phát triển. Tuy nhiên, không Liên đoàn nào giống Liên đoàn nào. Tất cả đều có sự khác biệt. Đó là điều rất đau đầu ở góc độ quản lý Nhà nước, cũng như những vấn đề chúng ta cần triển khai về các văn bản quy phạm pháp luật sau này, cũng như các quy định của liên đoàn trong việc chúng ta cần có sự điều phối nhất định ở trong việc này. Ví dụ như liên đoàn quyền Anh, đặt vấn đề ra là nếu quyền Anh chuyên nghiệp phát triển thì quyền Anh thành tích cao có phát triển không. Nếu theo lý thuyết thì chúng ta thấy đều có sự phát triển, một vòng tròn logic của chúng ta phát triển. Nhưng vấn đề ở đây không phải thế. Luật quyền Anh chuyên nghiệp đánh từ 4-12 hiệp. Cách thức tính điểm khác. Luật quyền Anh để thi đấu các hệ thống SEA Games, ASIAD, Olympic, thể thao thành tích cao của chúng ta chỉ đấu từ 1-3 hiệp và tính toán đến xu thế tấn công. Các VĐV thi đấu thành tích cao phải rất nhanh và thi đấu trong 3 hiệp phải tạo ra ưu thế tấn công để tính điểm. Nhưng vận động viên qua thi đấu chuyên nghiệp, đánh từ 4-12 hiệp thì từ công tác chuẩn bị thể lực cho đến lối đánh: Một sự khác biệt hai mặt luôn, chứ không phải tương đồng", Cục trưởng Đặng Hà Việt nói.
Bàn vref vấn đề này, theo Chánh thanh tra Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lê Thanh Liêm cho biết, quyền tự chủ của các Liên đoàn theo Luật Doanh nghiệp: “Hiện nay, theo quy định pháp luật nói chung, không có hạn chế nào cho các tổ chức, cá nhân tham gia các hoạt động thể thao. Tuy nhiên để tham gia vào hoạt động thể thao chuyên nghiệp thì phải đảm bảo một số điều kiện. Theo quy định hiện nay về xây dựng thể thao chuyên nghiệp, Luật giao cho trách nhiệm của liên đoàn rất lớn. Luật quy định liên đoàn thể thao quốc gia xây dựng quy chế thể thao chuyên nghiệp để trình Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phê duyệt trước khi tiến hành tổ chức, điều hành. Vì vậy, một số liên đoàn cần xây dựng quy chế chuyên nghiệp để hoàn thành theo đúng cơ chế”.
Phát huy nguồn lực xã hội hóa và vai trò quan trọng của doanh nghiệp
Theo ông Nguyễn Mạnh Hùng - Phó Vụ trưởng Vụ Xã hội (Ban Kinh tế Trung ương): “Cụm từ ‘xã hội hóa‘ được chính thức nhắc đến ở Đại hội Đại biểu Toàn quốc lần thứ 9 của Đảng, trong đó đề cập rất rõ đến xã hội hóa các lĩnh vực như văn hóa, thể dục thể thao, y tế. Trong đó, thể dục thể thao là một trong những ngành được quan tâm ưu tiên phát triển rất sớm.
Ông Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng, với sự nhìn nhận sớm của Đảng, đã chứng minh sự nghiệp thể dục thể thao trong những năm qua phát triển đã có sự dẫn dắt và chủ trương từ rất sớm, chứ không phải bây giờ mới có. Để thể chế hóa chủ trương của Đảng, Chính phủ cũng đã ban hành, điều chỉnh, sửa đổi, bổ sung rất nhiều văn bản pháp luật để phục vụ công tác quản lý, cũng như hỗ trợ cho sự phát triển của ngành Thể dục thể thao nói chung, lĩnh vực kinh tế thể thao nói riêng.
Trong những năm qua, việc áp dụng các chính sách xã hội hóa cũng như pháp luật về thể dục thể thao đã góp phần thu hút các nguồn lực trong toàn xã hội đầu tư cho lĩnh vực Thể dục thể thao. Việt Nam đã có thành quả rất lớn, mặc dù chưa có đầy đủ con số thống kê, chúng ta đánh giá sự tham gia của rất nhiều doanh nghiệp, cả trong và ngoài nước, đặc biệt hơn chục năm gần đây là những doanh nghiệp lớn của quốc tế, ghi nhận thị trường Việt Nam cung cấp sản phẩm hàng hóa ra toàn thế giới và chiếm thị phần ngày càng lớn trên thế giới. Các doanh nghiệp Việt Nam ngày càng lớn mạnh, và tham gia rất sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu”.
Theo ông Nguyễn Mạnh Hùng, đây là thành công của lĩnh vực thể thao nói riêng và của kinh tế xã hội cả nước nói chung. Đó cũng là sự cố gắng của ngành, cơ quan quản lý và cả hệ thống chính trị cũng như các doanh nghiệp. Sự tham gia vào thị trường thể thao có vai trò rất lớn của các doanh nghiệp.
