Sinh tại Sài Gòn, trưởng thành ở Úc, Trần Kim Hòa đã có hàng loạt triển lãm tại Úc, Trung Quốc, Hong Kong, Đài Loan, Malaysia, Philippines, Canada… “Thiền trong cuộc sống” là triển lãm cá nhân thứ ba của anh tại Việt Nam, sau “Thiền - Thư - Họa” năm 2010 tại Hội Mỹ thuật TP.HCM và chùa Linh Sơn (Đà Lạt).
Chia sẻ về tinh thần cốt lõi của triển lãm, họa sĩ Trần Kim Hòa nói: “Tác phẩm của tôi chủ là biểu đạt đời sống qua góc nhìn của thiền, nhưng không để tâm của người xem dừng lại ở cảm quan hay tình tự. Nó đưa tâm người ngắm xuyên qua những cảm xúc đó để trở về với sự thanh tịnh nội tâm”.
Ông cho biết, hành trình sáng tác thiền họa luôn gắn với sự tĩnh tại và cô độc: “Là họa sĩ thì không tránh khỏi những tháng ngày cô tịch, làm bạn với giấy, bút, mực. Đó là thời gian cần thiết để tâm dung hợp với ý cảnh của tác phẩm, nhất là trong thiền họa và thư pháp. Với tôi, tranh thiền chủ về ý cảnh, hình thức là thứ yếu”.
Trong thế giới nghệ thuật đa sắc hiện nay, thiền họa và thư pháp thiền giữ một vị trí đặc biệt: giản lược tối đa, sử dụng chủ yếu mực và nước, để diễn đạt thế giới nội tâm của nghệ sĩ. Ở Trầm Kim Hòa, sự giản lược ấy không chỉ ở kỹ thuật mà còn ở tư duy: anh không chạy theo hình tả thực, mà hướng đến biểu hiện tinh thần, “ý tại ngôn ngoại”. Thư pháp của anh cũng tránh các lối viết truyền thống, thường chỉ chọn một chữ hoặc một câu mang ý nghĩa thiền, rồi phát triển bố cục để chữ viết “thăng hoa thành một tác phẩm nghệ thuật”.
Nhiều năm nghiên cứu thiền học từ thập niên 1990, họa sĩ dần từ bỏ màu sắc, chỉ còn dùng mực đen – trắng, để tác phẩm trở về nguyên lý “sắc tức thị không”. Khoảng trống trong tranh chiếm phần lớn diện tích, không phải là khoảng bỏ đi, mà là “cánh cửa để tâm người xem đi vào không gian vô biên của tĩnh lặng”.
Phong cách này từng được TS. Mae Anna Pang (Nhà trưng bày nghệ thuật Victoria, Úc) nhận định là “một cuộc du hành vào khai giác tâm linh”, còn cựu Giám đốc bảo tàng Gerard Vaughan đánh giá tranh Trần Kim Hòa “thổi luồng sinh khí mới vào nghệ thuật thị giác truyền thống châu Á”.
Giám tuyển Lý Đợi nhận xét sự kiện lần này là mảnh ghép quan trọng của đời sống mỹ thuật đương đại: “Trong bối cảnh mỹ thuật Việt Nam hiện nay khá sôi động và đa dạng, những triển lãm có lối đi riêng về ý niệm như ‘Thiền trong cuộc sống’ không nhiều. Đây là một bổ khuyết cần thiết”.
Ông cho rằng, việc chiêm ngắm tranh thiền của Trầm Kim Hòa trong thời điểm nhiều biến động như hiện nay giống như “được bước vào một chốn ngơi nghỉ cho trái tim và tâm hồn”.
Nhà nghiên cứu Quách Cường cũng viết: “Giữa khi mọi người tìm kiếm hình ảnh, ông chỉ tìm khoảng trống. Và chính khoảng trống ấy là nơi hội họa của ông bắt đầu cất lên tiếng nói không lời - tiếng nói của cái Không”.
Sau gần 15 năm kể từ triển lãm cá nhân gần nhất tại Việt Nam, Trần Kim Hòa trở lại vẫn với phong thái riêng biệt: tĩnh tại, vô vi, không chạy theo sự ồn ã của thị trường. Tranh của anh không nhằm tuyên ngôn hay khẳng định, mà là những chứng nghiệm thiền, những khoảnh khắc giác ngộ nhỏ bé trong đời sống thường nhật - như “một cành trúc, một ngọn núi, hay một ý niệm bất chợt”.
Triển lãm “Thiền trong cuộc sống” hứa hẹn mang đến cho công chúng một không gian chiêm nghiệm hiếm có - nơi nghệ thuật không chỉ để nhìn, mà còn để trở về với sự lặng yên trong chính mình.
