Tham dự Hội thảo có Phó Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Trần Thanh Lâm; đại diện một số bộ, ngành Trung ương; lãnh đạo các đơn vị thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cùng các chuyên gia, đại diện một số doanh nghiệp cung cấp dịch vụ, truyền thông và các đơn vị liên quan…
Phát biểu khai mạc Hội thảo, Thứ trưởng Thường trực Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lê Hải Bình nhấn mạnh, trong thời đại số, chúng ta đều nhận thức rõ ràng về tác động sâu sắc của không gian mạng đối với đời sống xã hội, đối với từng cá nhân.
Song song với những tiện ích và cơ hội mà nó mang lại, môi trường mạng cũng đặt ra không ít thách thức. Trong đó, sự gia tăng của những hành vi lệch chuẩn, phản văn hóa trên mạng xã hội đang gây ảnh hưởng tiêu cực tới quá trình hình thành nhân cách, đạo đức và lối sống của thanh thiếu niên, khiến nhiều bậc cha mẹ không khỏi lo ngại. Trước thực tế đó, việc xác lập những chuẩn mực ứng xử trên không gian mạng trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.
Theo Thứ trưởng Thường trực Lê Hải Bình, bên cạnh hệ thống pháp luật hiện hành, Bộ Quy tắc ứng xử văn hóa trên không gian mạng khi được ban hành, sẽ là công cụ quan trọng góp phần hình thành một môi trường mạng lành mạnh, văn minh – nơi các giá trị tốt đẹp, nhân văn được lan tỏa rộng rãi.
Về sự cần thiết xây dựng Đề án Bộ quy tắc ứng xử văn hóa trên không gian mạng, Phó Cục trưởng Cục Phát thanh, truyền hình và thông tin điện tử Nguyễn Thị Thanh Huyền cho biết, trong bối cuộc cảnh cách mạng công nghiệp lần thứ tư diễn ra mạnh mẽ, Internet là nền tảng và cầu nối của mọi hoạt động kinh tế - xã hội. Theo thống kê, tính đến tháng 01/2024, Việt Nam có 78,44 triệu người dùng Internet, tương đương 79,1% dân số, với thời gian sử dụng trung bình gần 7 giờ mỗi ngày, phần lớn truy cập thông qua thiết bị di động.
Hiện nay, Việt Nam có khoảng 78 triệu tài khoản mạng xã hội nhưng chủ yếu là các tài khoản trên các nền tảng mạng xã hội nước ngoài cung cấp vào Việt Nam như Facebook, TikTok và YouTube. Theo báo cáo thống kê tại thời điểm tháng 01/2025, tổng số tài khoản người dùng sử dụng thường xuyên của top 20 mạng xã hội lớn trong nước là khoảng 110 triệu, Facebook, YouTube là 138.5 triệu.
Song song với sự bùng nổ của người dùng và dịch vụ, chủ trương và quyết sách của Đảng và Nhà nước đóng vai trò then chốt trong định hướng phát triển không gian mạng. Bộ Chính trị và Ban Bí thư đã đưa ra nhiều định hướng lớn nhằm xây dựng Chính phủ điện tử, chính quyền số, kinh tế số và xã hội số.
Chính phủ cũng đã triển khai Chiến lược Chuyển đổi số quốc gia, xác định chuyển đổi số là động lực phát triển mới cho đất nước. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các startup công nghệ, đang tăng trưởng nhanh chóng, không chỉ chiếm lĩnh thị trường trong nước mà còn từng bước tham gia thị trường quốc tế.
Trước đây, khi nhắc đến không gian mạng, phần lớn người dân thường chỉ liên tưởng đến các nền tảng mạng xã hội như Facebook, TikTok, YouTube hay Zalo. Tuy nhiên, thực tế hiện nay cho thấy không gian mạng đã mở rộng và bao trùm nhiều lĩnh vực hơn, đóng góp thiết thực vào sự phát triển đất nước.
Sự phát triển nhanh chóng của các nền tảng, ứng dụng số này đã tạo ra môi trường cạnh tranh đa dạng, vừa mang lại cơ hội tiếp cận công nghệ tiên tiến, vừa đặt ra thách thức cho doanh nghiệp trong nước trong việc giữ vững thị phần và bảo vệ bản sắc văn hóa số Việt Nam.
Với nền tảng hạ tầng vững chắc, số lượng người dùng đông đảo, sự phát triển mạnh của dịch vụ số, cùng với sự đồng hành của chính sách nhà nước và sự năng động của doanh nghiệp, Việt Nam đang từng bước khẳng định vị thế của mình trong kỷ nguyên số, hướng tới một xã hội số toàn diện, hiện đại.
Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu to lớn, nhiều vấn đề bất cập đã và đang nảy sinh, sự phát triển bùng nổ của các loại hình truyền thông trên Internet cũng là "con dao hai lưỡi" với những tác động tiêu cực tới nhiều lĩnh vực khác nhau trong đời sống xã hội. Việc này đòi hỏi sự quan tâm đặc biệt từ cơ quan quản lý, doanh nghiệp và toàn xã hội. Trước hết, mức độ nhận thức về văn hóa ứng xử số của người dân chưa cao.
Dù đã có những văn bản pháp lý quan trọng như Luật An ninh mạng, Luật Sở hữu trí tuệ, Luật Trẻ em, nhưng sự hiểu biết và tuân thủ các quy định này còn hạn chế. Nhiều người dùng Internet chưa ý thức đầy đủ trách nhiệm pháp lý và ứng xử văn hóa khi tham gia không gian mạng, dẫn đến hành vi thiếu chuẩn mực, thậm chí vi phạm pháp luật.
Một vấn đề nổi cộm khác là tin giả và thông tin sai lệch khi không gian số đã trở thành môi trường, công cụ thuận lợi để một số đối tượng, thế lực thù địch thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật, tuyên truyền chống phá Đảng, Nhà nước; xuyên tạc đường lối, chính sách; bịa đặt thông tin gây hoang mang dư luận; kích động, chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc. Do kỹ năng nhận biết, phân biệt và xử lý thông tin sai lệch của người dân còn thấp, khiến tin giả có cơ hội lan rộng và tạo tác động tiêu cực.
Năm 2024, Facebook đã chặn gỡ 10.092 bài viết, 349 tài khoản, 16 group, 153 trang vi phạm; Google chặn gỡ 6.467 video và 36 kênh YouTube, TikTok chặn gỡ 1.274 video và 294 tài khoản. Tuy nhiên, việc đấu tranh với những luồng thông tin xấu độc vẫn ở phía trước với nhiều khó khăn, thách thức.
Đặc biệt hiện nay, tình trạng lừa đảo trên không gian mạng tại Việt Nam đang diễn biến phức tạp và ở mức báo động. Các thủ đoạn ngày càng tinh vi như giả mạo ngân hàng, chiếm đoạt tài khoản mạng xã hội, lừa đảo đầu tư, việc làm và thương mại điện tử. Hàng loạt người dân đã trở thành nạn nhân, thiệt hại lên tới hàng nghìn tỷ đồng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến an ninh trật tự và niềm tin xã hội. Trước thực trạng này, các cơ quan an ninh cần liên tục phát đi cảnh báo, hướng dẫn người dân nhận diện, nâng cao kỹ năng số và kịp thời ngăn chặn vi phạm.
Cùng với đó, ngôn ngữ thiếu chuẩn mực trên không gian mạng ngày càng phổ biến. Tình trạng xúc phạm danh dự, kích động hận thù, bắt nạt trực tuyến không chỉ làm xấu đi hình ảnh văn hóa ứng xử mà còn gây tổn thương nghiêm trọng đến cá nhân và cộng đồng. Đây là vấn đề đặc biệt đáng lo ngại trong bối cảnh Việt Nam đang xây dựng nền văn hóa số văn minh và nhân văn.
Tình trạng lộ, lọt dữ liệu cá nhân, mua bán thông tin, cùng với hành vi sử dụng ngôn từ bạo lực trên mạng khiến nhiều người dùng bị ảnh hưởng quyền lợi chính đáng. Song song đó, các thủ đoạn lừa đảo trực tuyến ngày càng tinh vi, từ giả mạo ngân hàng, chiếm đoạt tài khoản mạng xã hội cho đến lừa đảo đầu tư, gây thiệt hại nặng nề cho người dân. Một trong những nhóm đối tượng dễ bị tác động nhất chính là giới trẻ.
Việc tiếp xúc thường xuyên với nội dung độc hại, lệch chuẩn giá trị, các trào lưu phản văn hóa trên mạng có thể ảnh hưởng trực tiếp đến nhận thức, hành vi và nhân cách của thanh thiếu niên. Thói quen sử dụng mạng thiếu định hướng còn dẫn đến tình trạng nghiện game, sống ảo, suy giảm kỹ năng giao tiếp thực tế.
Ngoài ra, Việt Nam đang đối diện với khó khăn trong quản lý dịch vụ xuyên biên giới. Các nền tảng quốc tế như Facebook, TikTok, YouTube nắm giữ thị phần lớn nhưng việc kiểm duyệt nội dung, bảo vệ dữ liệu và tuân thủ pháp luật Việt Nam còn hạn chế. Điều này đặt ra thách thức lớn cho công tác quản lý, khi nội dung độc hại, phản văn hóa hoặc vi phạm pháp luật vẫn có thể xuất hiện và lan truyền rộng rãi.
Trong bối cảnh đó, việc xây dựng và ban hành Bộ Quy tắc ứng xử văn hóa trên không gian mạng là hết sức cần thiết. Bộ quy tắc sẽ là công cụ định hướng hành vi, tạo lập thói quen tích cực, bảo đảm sự phát triển lành mạnh của không gian mạng, góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, xây dựng con người Việt Nam thời kỳ mới.
Thông qua việc xác lập các chuẩn mực ứng xử, cộng đồng mạng sẽ được khuyến khích hành động văn minh, hạn chế xung đột và ngôn ngữ bạo lực. Một môi trường trực tuyến an toàn và tin cậy sẽ giúp người dân yên tâm tham gia mạnh mẽ hơn vào đời sống số.
Đây sẽ là "kim chỉ nam" giúp cá nhân và tổ chức ứng xử đúng đắn, có trách nhiệm, qua đó giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trong bối cảnh hội nhập toàn cầu, hình thành "văn hóa số Việt Nam", đảm bảo sự phát triển hài hòa giữa công nghệ và giá trị văn hóa truyền thống trong thời kỳ mới của đất nước, dân tộc.
