Đền Cửa Ông là một trong những di tích lịch sử văn hóa thời nhà Trần, có lịch sử lâu đời gắn liền thần tích về Hưng Nhượng Đại Vương Trần Quốc Tảng, người đã gắn bó cả cuộc đời với những chiến công hiển hách chống giặc ngoại xâm tại miền đất biên ải Tổ quốc. Ông là con thứ 3 của Quốc công tiết chế Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn, là dũng tướng có công với dân, với nước, 2 lần được cử ra Cửa Suốt, một vị trí chiến lược của vùng Đông Bắc để trấn giữ. Để ghi nhớ công đức của Hưng Nhượng Đại Vương Trần Quốc Tảng, nhân dân lập đền thờ tại Cửa Ông.
Đền Cửa Ông được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng là Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt năm 2017. Lễ hội đền Cửa Ông được mở hàng năm vào ngày 3-4/2 và 3-4/8 (âm lịch), mang biểu tượng của tinh thần chiến đấu chống giặc ngoại xâm bảo vệ đất nước, biểu tượng đó được thể hiện bằng sự tôn vinh nhân vật lịch sử, người anh hùng dân tộc thời nhà Trần - Hưng Nhượng Đại Vương Trần Quốc Tảng.
Lễ hội đền Cửa Ông nhằm tái hiện lịch sử, công lao to lớn của các bậc "khai quốc công thần", những người có công với dân, với nước; là dịp để mỗi người dân thể hiện đạo lý "Uống nước nhớ nguồn", cầu mong cho dân giàu, nước mạnh, xã hội văn minh, gia đình hạnh phúc, khơi dậy lòng tự hào dân tộc, lòng nhân ái và trách nhiệm người dân với quê hương, đất nước.
Ông Phạm Văn Kính, Phó Chủ tịch UBND thành phố Cẩm Phả, Trưởng ban tổ chức Lễ hội đền Cửa Ông cho biết, năm nay, Lễ hội được tổ chức trở lại với quy mô lớn. Phần lễ với hành trình lễ rước Đức Ông và các nhân thân vi hành từ đền Thượng đi dọc đường nghinh thần và về sân đền. Sau lễ rước là nghi thức tế lễ, dâng hương cầu quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa.
Phần hội với nhiều hoạt động như: thi kéo co, đẩy gậy, bịt mắt đánh trồng, đua thuyền, Liên hoan tiếng hát khu dân cư và gia đình văn hóa, triển lãm, trưng bày hoa hồng... Năm 2016, Lễ hội đền Cửa Ông được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia.
Hàng năm, Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt đền Cửa Ông đón trên 90 vạn lượt người đến tham quan, chiêm bái. Riêng từ đầu năm 2023 đến nay, Di tích đã đón khoảng 26 vạn lượt khách.
Để triển khai chương trình thu hút mạnh mẽ khách du lịch đến Quảng Ninh năm 2023, Lễ hội đền Cửa Ông tháng 2 năm Quý Mão được tổ chức có ý nghĩa đặc biệt và chuẩn bị cho lễ tưởng niệm 710 năm Ngày mất của Hưng Nhượng Đại Vương Trần Quốc Tảng (1313-2023). Ban tổ chức đã xây dựng phương án đảm bảo an ninh trật tự, phân luồng cho các loại xe vào tham dự lễ hội...
