Trình bày báo cáo của Chính phủ, Bộ trưởng Tài Chính Hồ Đức Phớc cho biết, trong bối cảnh việc tuân thủ thể chế chung áp dụng cho các địa phương đã bộc lộ nhiều điểm bất cập, không phù hợp với yêu cầu phát triển của thành phố Hồ Chí Minh, trên cơ sở Nghị quyết số 16-NQ/TW của Bộ Chính trị “Về phương hướng, nhiệm vụ phát triển thành phố Hồ Chí Minh đến năm 2020” và đề nghị của Thành phố, Chính phủ trình Quốc hội ban hành Nghị quyết số 54/2017/QH14. Nghị quyết là quyết sách quốc gia kịp thời, tạo điều kiện tăng tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm, phát huy tính năng động, sáng tạo, cũng như thúc đẩy tự tháo gỡ những vấn đề khó khăn cho thành phố.
Qua 5 năm thực hiện Nghị quyết, thành phố đã đạt được nhiều kết quả nổi bật. Ngoại trừ vào các năm chịu ảnh hưởng nghiêm trọng của dịch COVID-19, kinh tế Thành phố liên tục tăng trưởng cao, bình quân hàng năm trong giai đoạn 2016-2019 đạt 7,72%, cao hơn so với mức 7,22% của giai đoạn 2011-2015. Sau khi kinh tế Thành phố tăng trưởng chậm lại ở mức 1,39% trong năm 2020 và suy giảm -6,78% trong năm 2021 do tác động của dịch COVID-19, những tháng đầu năm 2022 đã ghi nhận sự phục hồi với tăng trưởng quý I đạt 1,87%, quý II đạt 5,73%, bình quân 6 tháng đạt 3,82%.
Theo đánh giá của Thành phố, với việc thực hiện các quy định tại Nghị quyết số 54/2017/QH14, tiến độ triển khai các dự án nhóm A được đẩy nhanh hơn so với việc phải trình các cơ quan Trung ương thẩm định. Việc nâng hạn mức huy động vốn cho phép thành phố chủ động phát hành trái phiếu chính quyền địa phương, vay từ các tổ chức tài chính trong nước, các tổ chức khác trong nước và từ nguồn Chính phủ vay nước ngoài để bổ sung nguồn lực cho chi đầu tư phát triển. Việc được chủ động, xem xét chuyển mục đích của các dự án sử dụng trên 10 ha đất trồng lúa giúp rút ngắn thời gian thực hiện và đẩy nhanh tiến độ triển khai các dự án, đảm bảo việc thực hiện kế hoạch sử dụng đất hàng năm đã được phê duyệt có hiệu quả, tạo nguồn lực phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng - an ninh của thành phố.
Chính sách chi thu nhập tăng thêm được thực hiện công khai, minh bạch, góp phần cải thiện đời sống của cán bộ, công chức, viên chức, khơi gợi tinh thần lao động sáng tạo, nâng cao hiệu quả làm việc, củng cố và nâng cao chất lượng bộ máy nhà nước trên các lĩnh vực. Việc thực hiện đẩy mạnh cơ chế ủy quyền cho các cơ quan chuyên môn, địa phương đã phát huy hiệu quả, phù hợp với đặc điểm kinh tế - xã hội, thế mạnh của từng địa phương trên địa bàn Thành phố, phát huy được vai trò trách nhiệm của người đứng đầu.
Sau khi cơ chế đặc thù cho thành phố được quyết định tại Nghị quyết số 54/2017/QH14, một số nội dung đã được đưa vào quy định tại Luật và áp dụng cho cả nước như: quy định HĐND thành phố quyết định chủ trương đầu tư đối với các dự án nhóm A sử dụng ngân sách Thành phố theo quy định của Luật Đầu tư công, quy định về cơ chế ủy quyền, quy định về điều chỉnh tên gọi của các phòng thuộc các cơ quan chuyên môn thuộc UBND Thành phố, quy định về phân cấp nguồn thu cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp,…
Trên cơ sở đề xuất của UBND thành phố Hồ Chí Minh, Chính phủ kiến nghị với Quốc hội cho phép Thành phố Hồ Chí Minh tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 54/2017/QH14 đến hết ngày 31/12/2023. Đồng thời, đưa nội dung này vào Nghị quyết của Kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XV.
Thành phố Hồ Chí Minh đánh giá tổng kết việc triển khai thực hiện Nghị quyết số 16-NQ/TW và kết quả thực hiện Nghị quyết số 54/2017/QH14, báo cáo Bộ Chính trị cho phép Thành phố thực hiện thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội để đáp ứng yêu cầu phát triển của Thành phố trong thời gian tới.
Tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 54 là cần thiết
Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội Nguyễn Phú Cường cho biết, việc tổng kết Nghị quyết số 54 có ý nghĩa quan trọng không chỉ đối với Thành phố Hồ Chí Minh, mà còn tạo cơ sở thực tiễn và cơ sở pháp lý để xây dựng, hoàn thiện chính sách đối với nhiều địa phương trên cả nước. Báo cáo tổng kết của Chính phủ đã nêu cụ thể về việc thực hiện từng chính sách được quy định trong Nghị quyết. Tuy nhiên, đánh giá tổng quan việc tổng kết Nghị quyết, Ủy ban Tài chính - Ngân sách cho rằng, nội dung tổng kết cần sâu sắc, toàn diện hơn.
Về quan điểm tổng kết, với tính chất là Nghị quyết thí điểm để nhân rộng mô hình, áp dụng cho một trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước nhằm tạo sức lan tỏa trong phạm vi quốc gia thì nội dung tổng kết cần khẳng định rõ: Việc thực hiện thí điểm nghị quyết có được coi là thành công hay không; sức lan tỏa đến đâu; hiệu quả mang lại trên các mặt: kinh tế, xã hội, đối với đời sống người dân...
Về đánh giá cơ chế, chính sách, để bảo đảm tính cụ thể, mạch lạc, cần bóc tách thành các nhóm: Những cơ chế, chính sách hiệu quả, phù hợp với Thành phố và đã phát huy tác dụng tốt cần tiếp tục áp dụng và nhân rộng. Những chính sách cần thiết với Thành phố nhưng chưa phát huy được tác dụng do bối cảnh dịch bệnh, do còn vướng mắc với các quy định khác, đề nghị giải quyết vướng mắc để tiếp tục áp dụng trong giai đoạn tới. Những chính sách không phù hợp đề nghị bãi bỏ. Bên cạnh đó là cần đánh giá khách quan việc tổ chức thực hiện, chỉ rõ những vướng mắc, nguyên nhân của hạn chế.
Về đề nghị được tiếp tục áp dụng Nghị quyết số 54 đến hết ngày 31/12/2023, Ủy ban Tài chính - Ngân sách nhận thấy, hiện nay, việc tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết số 16-NQ/TW của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thành phố Hồ Chí Minh đến năm 2020; phương hướng, nhiệm vụ phát triển đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đang được triển khai và có ý nghĩa quan trọng trong việc đưa ra những định hướng chỉ đạo góp phần hoàn thiện thể chế, khuôn khổ pháp luật cho phát triển Thành phố trong những năm tiếp theo.
Vì vậy, để có thêm căn cứ chính trị vững chắc trong đổi mới cơ chế, chính sách, pháp luật cho Thành phố, trước mắt nên cho phép tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 54. Sau khi tổng kết toàn diện Nghị quyết số 16-NQ/TW của Bộ Chính trị, đề nghị Chính phủ khẩn trương “hoàn thiện hệ thống pháp luật về các cơ chế, chính sách đã thực hiện thí điểm và báo cáo Quốc hội” theo đúng quy định tại Nghị quyết số 54 của Quốc hội.
Hiện nay, căn cứ vào Hồ sơ trình của Chính phủ, tại Kỳ họp thứ 4, Chính phủ chưa đưa ra được những đề xuất chính sách để áp dụng ổn định sau thời gian thí điểm theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Do vậy, Ủy ban Tài chính - Ngân sách cho rằng, phương án tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 54 là cần thiết.
