Cùng dự có Phó Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương Nguyễn Mạnh Hùng; lãnh đạo các Cục, Vụ, đơn vị chức năng thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch.
Thiếu hụt lực lượng trẻ kế cận ở một số lĩnh vực
Phát biểu khai mạc chương trình, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Tạ Quang Đông nhấn mạnh, chương trình trao đổi lần này là hoạt động có ý nghĩa lớn trong năm 2025 khi Việt Nam - Liên bang Nga kỷ niệm 75 năm thiết lập quan hệ ngoại giao.
Trong chuyên đề: "Thu hút sự chú ý của thanh thiếu niên tới ngành Thể thao và Văn hóa”, Thứ trưởng Tạ Quang Đông cho biết, trong kỷ nguyên số, thanh thiếu niên trên thế giới đang hình thành hệ sinh thái giải trí mới. Trong đó, ưu tiên thông tin ngắn, nhanh, trực quan; tương tác qua mạng xã hội và không gian số thay vì không gian vật lý; thích các mô hình trải nghiệm cá nhân hóa, có thể chia sẻ, có thể lan truyền…
Các nghiên cứu quốc tế chỉ ra rằng, thế hệ Gen Z và Gen Alpha có xu hướng gắn bó ít hơn với các loại hình văn hóa truyền thống nếu không được chuyển đổi về cách tiếp cận. Tiêu thụ văn hóa qua môi trường số nhiều hơn 60-80% so với thế hệ trước. Điều này tạo ra khoảng cách lớn giữa phương thức hoạt động truyền thống của ngành Văn hóa và nhu cầu thật của thanh thiếu niên hiện nay.
Ngày nay, các nội dung về văn hóa được lan truyền với tốc độ chưa từng có trên môi trường số khiến thanh thiếu niên dễ bị cuốn vào xu hướng toàn cầu, dẫn đến sự quá tải thông tin, giảm sự quan tâm tới bản sắc văn hóa dân tộc, thay đổi hệ giá trị, thị hiếu và cảm xúc thẩm mỹ. Trong bối cảnh này, các quốc gia trên thế giới đều đang tìm giải pháp thu hút thanh thiếu niên trở lại với văn hóa của chính họ bằng đổi mới mô hình giáo dục, truyền thông sáng tạo và thúc đẩy công nghiệp văn hóa.
Thứ trưởng thông tin thêm, Việt Nam là quốc gia có tốc độ phát triển internet và sử dụng mạng xã hội cao nhất thế giới với 72% dân số dùng internet. Thanh thiếu niên dành trung bình 3-5 giờ/ngày cho nền tảng số. Video ngắn trở thành hình thức tiếp nhận chủ đạo. Điều này đặt ra thách thức về việc nội dung văn hóa truyền thống khó cạnh tranh nếu không thay đổi cách tiếp cận và thực hành sáng tạo.
Thứ trưởng Tạ Quang Đông chia sẻ: “Hiện nay, nhiều lĩnh vực nghệ thuật truyền thống đang đối mặt với nguy cơ thiếu hụt lực lượng kế cận. Một bộ phận giới trẻ hiện có xu hướng lựa chọn các ngành nghề liên quan đến công nghệ, kinh doanh, kỹ thuật - những lĩnh vực mang lại cơ hội thu nhập nhanh và môi trường làm việc hiện đại, trong khi nghệ thuật đòi hỏi quá trình rèn luyện bền bỉ, dài hạn và kỷ luật cao. Điều này tạo ra khoảng trống đáng kể trong nguồn nhân lực văn hóa nghệ thuật, đặt ra yêu cầu cấp thiết phải có chính sách thu hút, truyền cảm hứng và nuôi dưỡng tài năng trẻ một cách căn cơ, hệ thống và phù hợp với đặc điểm thế hệ số”.
Cùng với đó, không gian sáng tạo dành riêng cho giới trẻ còn hạn chế cả về quy mô, hình thức và mức độ mở, dẫn đến việc thanh thiếu niên thiếu nơi để thử nghiệm ý tưởng, thực hành nghệ thuật hay tổ chức hoạt động cộng đồng. Những hạn chế này làm giảm khả năng tiếp cận văn hóa của thế hệ trẻ, đồng thời cản trở việc hình thành thói quen và nhu cầu tham gia thường xuyên trong các hoạt động văn hóa nghệ thuật.
Thứ trưởng cũng cho rằng, trong bối cảnh toàn cầu hóa và cạnh tranh mạnh mẽ về sức mạnh mềm, thế hệ trẻ chính là cầu nối quan trọng đưa Việt Nam ra thế giới thông qua các lĩnh vực mà họ tham gia và tạo ảnh hưởng như âm nhạc, điện ảnh, thời trang, mỹ thuật… Đây đều là những lĩnh vực có tốc độ lan tỏa nhanh, khả năng tạo xu hướng mạnh và ảnh hưởng rộng trong cộng đồng quốc tế, góp phần định hình hình ảnh, bản sắc và vị thế quốc gia trên trường quốc tế. Vì vậy, việc thu hút, định hướng và phát huy vai trò của thanh thiếu niên trong lĩnh vực văn hóa không chỉ là nhiệm vụ của Ngành, mà còn là yêu cầu chiến lược nhằm tăng cường sức mạnh mềm, mở rộng không gian ảnh hưởng văn hóa của Việt Nam và khẳng định vị thế quốc gia trong kỷ nguyên số.
Cần một số giải pháp thu hút sự chú ý của thanh thiếu niên đối với lĩnh vực thể thao, văn hóa
Việc thu hút thanh thiếu niên tham gia các hoạt động văn hóa nghệ thuật không chỉ nhằm đáp ứng nhu cầu của thế hệ trẻ, mà còn giữ vai trò quyết định trong việc hình thành nguồn nhân lực chất lượng cao cho tương lai. Chính sự gắn bó, đam mê và tham gia tích cực của giới trẻ hôm nay sẽ tạo nên đội ngũ nghệ sĩ, nhà sáng tạo và nhà quản lý văn hóa trong những thập niên tới. Vì vậy, đầu tư vào thanh thiếu niên chính là đầu tư vào tương lai của nguồn nhân lực sáng tạo của quốc gia, bảo đảm sự phát triển bền vững và khả năng cạnh tranh của Việt Nam trong môi trường khu vực và quốc tế.
Tại chương trình, các đại biểu đã tập trung trao đổi một số giải pháp về thu hút sự chú ý của thanh thiếu niên đối với lĩnh vực thể thao, văn hoá; cũng như chia sẻ kinh nghiệm, thực tế trong đào tạo, phát triển đội ngũ nhân lực trẻ cho lĩnh vực.
Với mô hình kết hợp văn hóa - thể thao, đây là một hướng tiếp cận hiệu quả nhằm thu hút thanh thiếu niên bằng cách tạo ra không gian trải nghiệm đa dạng, năng động và giàu tính tương tác. Một trong những hình thức tiêu biểu là Festival văn hóa - thể thao thanh niên, nơi kết hợp các hoạt động biểu diễn nghệ thuật, trình diễn đường phố, triển lãm văn hóa cùng các hoạt động thể thao phong phú như thi đấu phong trào, giao lưu kỹ năng, trình diễn thể thao đường phố.
Mô hình này có ưu thế lan tỏa mạnh mẽ trên mạng xã hội, tạo hiệu ứng cộng đồng tích cực và góp phần thúc đẩy hình ảnh văn hóa - thể thao của địa phương và quốc gia. Đồng thời, festival cũng là dịp để phát hiện các tài năng trẻ, khuyến khích sự tham gia của cộng đồng sáng tạo và nâng cao ý thức của thanh thiếu niên đối với các giá trị văn hóa - thể thao trong đời sống hiện đại.
Tại buổi làm việc, 2 bên nhất trí cần trao đổi chuyên gia giữa Việt Nam và các quốc gia, trong đó có Liên bang Nga. Việc tăng cường hợp tác sẽ đóng vai trò then chốt giúp nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển nguồn nhân lực văn hóa nghệ thuật.
Thông qua các chương trình trao đổi, giảng viên, nghệ sĩ và nhà quản lý có cơ hội tiếp cận phương pháp đào tạo tiên tiến, công nghệ biểu diễn hiện đại và kinh nghiệm quốc tế trong bảo tồn, phục dựng và phát huy giá trị di sản. Đồng thời, chuyên gia Việt Nam cũng có điều kiện giới thiệu bản sắc văn hóa dân tộc, tạo nền tảng cho hợp tác lâu dài và bền vững. Đây là giải pháp góp phần nâng cao năng lực Ngành, đồng thời tạo môi trường để thanh thiếu niên được hưởng thụ các chương trình giáo dục và nghệ thuật chất lượng cao.
