Tập trung hoàn thiện Dự thảo Luật Di sản văn hóa (sửa đổi)

Tại Họp báo thường kỳ quý III/2024 của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch diễn ra ngày 3/10, đại diện lãnh đạo Cục Di sản văn hóa (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) cho biết, đến nay, hồ sơ Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) cơ bản đã đạt được sự đồng thuận giữa cơ quan soạn thảo với cơ quan thẩm tra là Ủy ban Văn hóa - Giáo dục của Quốc hội. Dự thảo Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) sẽ được Chính phủ trình Quốc hội xem xét, dự kiến thông qua tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV vào tháng 11/2024.

Dự thảo Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) đã được Quốc hội thảo luận, cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 7 (tháng 6/2024). Sau Kỳ họp, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (cơ quan soạn thảo) đã phối hợp với Ủy ban Văn hóa - Giáo dục nghiên cứu, tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội để chỉnh lý dự thảo Luật, trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, cho ý kiến tại Phiên họp chuyên đề pháp luật (tháng 8/2024) và đang tiếp thu chỉnh lý để trình Quốc hội xem xét thông qua tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV tháng 11/2024.

Việc chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo Luật được tiến hành thận trọng, kỹ lưỡng, đáp ứng các mục tiêu đề ra, nhất là thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng, Hiến pháp năm 2013, nhằm bảo tồn, phát huy bền vững giá trị di sản văn hóa của dân tộc, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, bảo đảm tính minh bạch, khả thi và tính thống nhất, đồng bộ trong hệ thống pháp luật, nội luật hóa bảo đảm phù hợp các Công ước của UNESCO về di sản văn hóa mà Việt Nam là thành viên.

Dự án Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) lần này có nhiều quy định mới, quy định sửa đổi, bổ sung tạo hành lang pháp lý cho các hoạt động bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa nói chung và một số quy định liên quan đến di sản văn hóa phi vật thể, di tích, di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia, di sản tư liệu và bảo tàng…

Cụ thể: bổ sung những quy định mới tại dự thảo Luật về hoạt động quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản tư liệu; Thay đổi, mở rộng chính sách đối với nghệ nhân di sản văn hóa phi vật thể tại Dự án Luật Di sản văn hóa (sửa đổi); bảo vệ di sản văn hóa có nguy cơ mai một, thất truyền; Bổ sung việc phân cấp thẩm quyền cho địa phương trong việc bảo quản, sửa chữa nhỏ, tu sửa cấp thiết di tích; Quy định, thẩm quyền đối với các công trình thực hiện trong khu vực bảo vệ của di tích và điều chỉnh ranh giới khu vực bảo vệ di tích; Quy định rõ việc phát huy giá trị di tích; quy định thăm dò, khai quật khảo cổ dưới nước và bảo vệ di sản văn hóa dưới nước; Quy định mua và đưa di vật, cổ vật có nguồn gốc Việt Nam từ nước ngoài về nước; Đầu tư xây dựng, cải tạo, nâng cấp công trình, trưng bày bảo tàng công lập; Bổ sung quy định Quỹ bảo tồn di sản văn hóa Việt Nam; Quy định xếp hạng, ghi danh, quản lý di sản văn hóa có địa bàn phân bố từ 2 địa phương trở lên, hồ sơ đa quốc gia; Quy định sử dụng, khai thác di sản văn hóa...

Trong đó, đối với nội dung bổ sung những quy định mới tại dự thảo Luật về hoạt động quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản tư liệu xác định mục tiêu cụ thể gồm: Bổ sung các thuật ngữ định nghĩa về di sản tư liệu và các vấn đề liên quan; Thêm 01 Chương mới gồm 11 Điều, tập trung các vấn đề: Bảo vệ và phát huy giá trị di sản tư liệu sau Chương 4 dự thảo Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) . 

Nội dung tập trung về hoạt động quản lý di sản tư liệu, gồm: nhận diện, quản lý, ghi danh, bảo vệ và phát huy giá trị di sản; Di sản tư liệu phải được kiểm kê với cơ quan nhà nước có thẩm quyền về di sản văn hóa ở Trung ương và cấp tỉnh để lựa chọn, ghi danh vào các Danh mục Di sản tư liệu của quốc gia, khu vực và thế giới; Quy định trình tự, thủ tục kiểm kê, số hóa, chuyển đổi số, bảo vệ, phát huy giá trị và đề nghị ghi danh di sản tư liệu của Việt Nam; Quy định thẩm quyền phê duyệt các dự án, đề án về bảo vệ và phát huy giá trị di sản tư liệu; Quy định về việc làm bản sao di sản tư liệu; Quyền lợi, trách nhiệm của tổ chức, cá nhân sở hữu di sản tư liệu sau khi được ghi danh vào các Danh mục Di sản tư liệu của quốc gia, khu vực và thế giới.

Thêm mới quy định về việc triển khai các biện pháp bảo vệ phù hợp (như lập và triển khai kế hoạch, chương trình, đề án, dự án bảo vệ và phát huy giá trị di sản...) sau khi di sản được kiểm kê, ghi vào các danh sách của UNESCO, Danh mục quốc gia, có chính sách đảm bảo cơ chế thực thi nhằm tăng cường bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa. Bổ sung các quy định nhằm điều chỉnh các hoạt động liên quan đến di sản tư liệu như: giao Chính phủ quy định chi tiết việc lựa chọn di sản tư liệu có giá trị để đăng ký vào Danh mục của quốc gia, khu vực và thế giới về di sản tư liệu; việc thống kê, bảo vệ và phát huy giá trị di sản tư liệu của Việt Nam.

Đối với quy định sử dụng, khai thác di sản văn hoá là một trong những điểm mở của dự thảo Luật tại Điều 91, để thể hiện vai trò của di sản văn hoá trở thành tài sản, nguồn lực trong đóng góp phát triển kinh tế - xã hội, công nghiệp văn hoá, vừa góp phần quảng bá, phát huy giá trị di sản văn hoá ở trong nước và quốc tế. Theo đó quy định sử dụng, khai thác di sản văn hóa là việc sử dụng công trình, địa điểm, nội dung, hình ảnh, thông tin và giá trị của di sản văn hóa để tuyên truyền, giới thiệu, quảng bá, giáo dục, biểu diễn, sáng tạo sản phẩm công nghiệp văn hóa, phát triển kinh tế - xã hội. 

Đồng thời, quy định di sản văn hóa hạn chế sử dụng, khai thác trong một số trường hợp để bảo đảm tuân thủ nguyên tắc bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hoá quy định tại Điều 6 và Điều 9 của dự thảo Luật.

Bên cạnh đó, dự thảo Luật Di sản văn hoá (sửa đổi) còn nhấn mạnh việc hoàn thiện hành lang pháp lý cho hoạt động xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về di sản văn hoá, chuyển đổi số,… Qua đó, thể hiện được tính bao quát, dự báo của dự thảo Luật khi áp dụng  có hiệu lực, hiệu quả vào thực hiện trong thời gian tới.