Gắn kết chính sách phát triển văn hoá và sáng tạo trong tổng thể chính sách phát triển kinh tế xã hội quốc gia

Tham luận tại Hội thảo, TS. Nguyễn Phương Hòa - Cục trưởng Cục Hợp tác Quốc tế (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) đã chia sẻ kinh nghiệm xây dựng và triển khai chính sách phát triển công nghiệp văn hóa của một số cường quốc về văn hóa, sáng tạo trên thế giới là Pháp, Anh, Mỹ, Trung Quốc và Hàn Quốc. Bà Nguyễn Phương Hòa đã nêu ra một số chính sách tiêu biểu đã và đang được áp dụng thành công tại các nước như hệ thống các quỹ hỗ trợ dành riêng cho văn hóa (Quỹ phát triển điện ảnh, Quỹ hỗ trợ văn hóa số, Quỹ hỗ trợ nghệ thuật…); các gói ưu đãi thuế đối với các doanh nghiệp, sản phẩm và dịch vụ trong lĩnh vực văn hóa sáng tạo; thúc đẩy bảo hộ về quyền tác giả, các quyền liên quan thông qua hệ thống pháp luật trong nước và các thỏa thuận quốc tế; khuyến khích đầu tư cho văn hóa…

Bên cạnh đó, trên cơ sở kinh nghiệm quốc tế, Cục trưởng Nguyễn Phương Hòa cũng chia sẻ một số khuyến nghị phát triển công nghiệp văn hóa sáng tạo Việt Nam trong thời gian tới như thay đổi nhận thức, áp dụng khái niệm mới về “các ngành công nghiệp văn hoá và sáng tạo tại Việt Nam”; đẩy mạnh cải cách, hoàn thiện đồng bộ thể chế, gắn kết chính sách phát triển văn hoá và sáng tạo trong tổng thể chính sách phát triển kinh tế xã hội quốc gia; tăng cường vai trò của chính quyền địa phương trong phát triển các ngành công nghiệp văn hoá và sáng tạo; tăng cường đầu tư cho văn hoá… 

Cục trưởng Cục Hợp tác quốc tế cũng mạnh sự cần thiết phải đẩy mạnh hợp tác công - tư, trong đó Nhà nước giữ vai trò kiến tạo, có sự gắn kết chặt chẽ với cộng đồng doanh nghiệp và cộng đồng sáng tạo, từ đó phát huy được nhiều hơn vai trò của doanh nghiệp trong lĩnh vực văn hoá và sáng tạo. Theo bà Nguyễn Phương Hòa cần có một chiến lược phát triển công nghiệp văn hoá mang tầm nhìn tổng thể, không chỉ tập trung vào các ngành do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch quản lý mà còn hướng tới việc sau khi Chiến lược được ban hành, từng bộ, ban, ngành sẽ có kế hoạch, chương trình hành động triển khai cụ thể, làm sao tận dụng được tốt nhất các thế mạnh của mình tại mỗi lĩnh vực văn hoá và sáng tạo.

Cần khích lệ, hỗ trợ để doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư cho văn hóa

Tại Hội thảo, nhiều chuyên gia bày tỏ mong mỏi rằng Nhà nước cần có những cơ chế, chính sách làm "bệ đỡ" cho công nghiệp văn hóa, cụ thể là tạo điều kiện hỗ trợ các doanh nghiệp ngoài Nhà nước, có chính sách miễn giảm thuế cho doanh nghiệp liên quan đến công nghiệp sáng tạo.

Theo nhạc sỹ Quốc Trung, hiện nay Nhà nước chưa có chính sách hỗ trợ cụ thể cho các doanh nghiệp tư nhân phát triển CNVH, trong khi đây là lĩnh vực đòi hỏi quá trình đầu tư lâu dài và đầy mạo hiểm. Nhạc sĩ Quốc Trung cho biết, đội ngũ sáng tạo mạnh hiện nay nằm ở trong các đơn vị công lập không nhiều và quan niệm xã hội hóa trong lĩnh vực văn hóa có vẻ như đang nghiêng nhiều về đội ngũ ngoài nhà nước được phép làm công việc sáng tạo về văn hóa chứ chưa có chính sách phù hợp về phối hợp giữa đội ngũ sáng tạo bên ngoài và nhà nước.

Từ kinh nghiệm tổ chức Lễ hội Âm nhạc quốc tế Gió mùa, nhạc sĩ Quốc Trung cho biết, ông nhận thấy việc doanh nghiệp tư nhân muốn sử dụng các thiết chế văn hóa Nhà nước còn nhiều rào cản về kinh phí, giấy tờ, thủ tục. Do đó, nhiều thiết chế văn hóa do Nhà nước đầu tư bị lãng phí, chưa được vận hành hiệu quả. Còn các đơn vị nghệ thuật nhà nước đương nhiên được sử dụng các thiết chế này và được ưu đãi nhiều điều kiện khác, trong khi họ đã được trả lương cho các nhiệm vụ chính trị.

Theo ông Lê Quốc Vinh - Chủ tịch Tập đoàn Truyền thông Lê (LeBros), ngành CNVH ở Việt Nam muốn phát triển phải tiếp nhận đầy đủ cơ chế thị trường, phải coi 12 ngành công nghiệp văn hóa thực chất là 12 ngành kinh tế. Ngành kinh tế có 6 thành phần gồm: (1) nhà đầu tư, (2) nhà phát hành, (3) lực lượng sáng tạo, (4) khâu trung gian, (5) người tiêu thụ và (6) nhà quản lý.

Hiện nay, các chính sách đều hướng tới nhóm 3, 5, 6: là người sáng tạo, khách hàng (người tiêu thụ) và nhà quản lý. Một phần nhỏ quan tâm đến số 4 nhưng chưa quan tâm đến số 1 và 2. Ông Vinh cho rằng, doanh nghiệp, nhà đầu tư giữ vai trò rất quan trọng trong mối quan hệ 6 bên này, do đó Nhà nước cần quan tâm, khích lệ, hỗ trợ để doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư cho văn hóa.

Đồng quan điểm, bà Trương Uyên Ly - Giám đốc Không gian sáng tạo trực tuyến Hanoi Grapevine - cho rằng, Nhà nước cần có chính sách giảm thuế, miễn thuế thu nhập trong vài năm đầu cho doanh nghiệp. Chiến lược phát triển các ngành CNVH Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 (Chính phủ phê duyệt năm 2016) đã nêu lên việc hỗ trợ doanh nghiệp thì Chiến lược đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 cần cụ thể hóa sự hỗ trợ đó bằng các con số, cụ thể là giảm bao nhiêu % thuế cho doanh nghiệp, trong thời gian bao nhiêu năm…

Theo bà Trương Uyên Ly, khu vực tư nhân tạo ra một lực đẩy làm cho CNVH phát triển nhanh, nên cần một cơ chế cho khối tư nhân như giảm thuế cho doanh nghiệp, hoặc trong hoạt động thường ngày nên có mức thuế phù hợp. Chúng ta đã có những bước tiến trong quan hệ công-tư nhưng cần phải hiện thực hóa những vấn đề thuế, hạn mức, định mức thanh toán, thời hạn thanh toán… Những vấn đề đó có tác động rất lớn đến doanh nghiệp. Bà Trương Uyên Ly cũng kiến nghị Chính phủ thành lập Ban hành động về CNVH liên Bộ ngành để đẩy mạnh sự kết nối trong thực hiện CNVH.

TS. Trịnh Lê Anh - Giảng viên Khoa Du lịch (Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn Hà Nội) - cho biết, đầu ra của công nghiệp văn hóa là du lịch, quan điểm này đã được thế giới công nhận. "Tiêu thụ sản phẩm văn hóa là đầu ra của CNVH và du lịch là phương pháp để tiêu thụ sản phẩm CNVH- TS. Trịnh Lê Anh khẳng định.

Cũng theo TS. Trịnh Lê Anh, du lịch văn hóa là ngành chủ lực của du lịch. Du lịch văn hóa được coi là du lịch phát triển bền vững, vượt xa du lịch thiên nhiên. Sự thiếu và yếu của du lịch Việt Nam thể hiện ở việc thiếu sản phẩm du lịch. Chúng ta nói đến du lịch làng nghề nhưng không định hình được du lịch làng nghề, hay ngành phần mềm và các trò chơi giải trí đang được công chúng trẻ quan tâm. Nhưng ở các địa phương, thậm chí là ở các thành phố lớn như Hà Nội, Đà Nẵng, TP. Hồ Chí Minh đều thiếu sân chơi này cho giới trẻ khi họ đi du lịch.

Để thực hiện hiệu quả CNVH, theo TS. Trịnh Lê Anh, cần có sự gắn kết hiệu quả giữa các lĩnh vực, các ngành CNVH, đồng thời là chính sách hỗ trợ doanh nghiệp với những cam kết ràng buộc rõ ràng, nếu không sẽ không có sản phẩm văn hóa.