Chương trình mục tiêu quốc gia về văn hóa sẽ tạo bước chuyển biến mạnh mẽ và toàn diện trong phát triển văn hóa

Hài hòa giữa thực tế đời sống với bảo tồn văn hóa truyền thống

Thống nhất cao với báo cáo của Chính phủ và Báo cáo thẩm tra của các Ủy ban của Quốc hội về đánh giá bổ sung kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2023, tình hình thực hiện những tháng đầu năm 2024, đại biểu Nguyễn Văn Huy (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Thái Bình) nhấn mạnh, trong tình hình khó khăn của năm 2023, mức tăng trưởng GDP 5,05% trong khi chỉ tiêu đặt ra là 6,5% và mức tăng trưởng quý I/2024 ước đạt 5,66% so với cùng kỳ, mặc dù cao nhất trong các năm từ năm 2020 trở lại đây nhưng vẫn chưa đủ để tạo ra những bước đột phá cho phát triển bền vững. 

Theo đại biểu Nguyễn Văn Huy một trong những điểm sáng rất đáng ghi nhận là khu vực nông nghiệp tiếp tục khẳng định vai trò trụ đỡ của nền kinh tế, bảo đảm an sinh xã hội, an ninh lương thực quốc gia. Nông nghiệp, nông dân, nông thôn đang chuyển mình trong công cuộc xây dựng nông thôn mới và có những đóng góp tích cực vào tốc độ tăng trưởng.

Quá trình triển khai thực hiện xây dựng nông thôn mới, cùng với sự tăng trưởng và phát triển kinh tế, từng bước xây dựng hạ tầng cơ sở, đời sống văn hóa vùng nông thôn đã có nhiều chuyển biến tích cực; văn hóa truyền thống tiếp tục được khai thác theo hướng phát huy giá trị tốt đẹp gắn với nhu cầu văn hóa của người dân.

Tuy nhiên, theo đại biểu Nguyễn Văn Huy, nhìn vào bức tranh toàn cảnh về văn hóa vùng nông thôn hiện nay vẫn còn những mảng màu tối, để lại không ít những băn khoăn. Đâu đó vẫn còn những biểu hiện “lệch chuẩn” văn hóa. Tình trạng coi nhẹ văn hóa, đặt văn hóa thấp hơn kinh tế. Hệ quả là trong khi đạt nhiều mục tiêu tăng trưởng kinh tế, đời sống vượt trội so với trước đây nhưng ở một số nơi, trong một số trường hợp, đạo đức, văn hóa xã hội lại có biểu hiện xuống cấp, chủ nghĩa cá nhân có cơ hội phát triển. Lối sống thực dụng cực đoan như một thứ dịch bệnh có nguy cơ lan rộng trong xã hội, nhất là lớp trẻ, đại biểu Nguyễn Văn Huy nêu rõ.

Theo đại biểu, những biến đổi của văn hóa nông thôn về sự thay đổi diện mạo không gian, cảnh quan làng xã, nhiều không gian thuộc về di sản, di tích lịch sử văn hóa, không gian sinh hoạt cộng đồng bị thu hẹp; những luồng tư tưởng xấu độc đã và đang tác động, chi phối đến lối sống của người dân khu vực nông thôn… đại biểu Nguyễn Văn Huy cho rằng những hình ảnh ấy khiến cho bức tranh làng quê giảm đi phần tươi sáng.

Để góp phần tiếp tục thúc đẩy quá trình xây dựng nông thôn mới nói chung, hoàn thiện các tiêu chí về văn hóa trong xây dựng nông thôn mới nói riêng; cụ thể hóa quan điểm: Xây dựng nông thôn có “đời sống văn hóa lành mạnh, phong phú, đậm đà bản sắc dân tộc”, đại biểu Nguyễn Văn Huy kiến nghị Quốc hội giao cơ quan chức năng tập trung nghiên cứu, tham mưu, đề xuất sửa đổi, bổ sung, xây dựng các dự án luật trực tiếp liên quan đến văn hóa cũng như các dự án luật chuyên ngành khác có liên quan.

Đối với phát triển văn hóa, đại biểu Nguyễn Văn Huy cho rằng những khó khăn về nguồn lực đầu tư đã ảnh hưởng lớn đến sự nghiệp phát triển văn hóa; nhiều di sản, di tích văn hóa - lịch sử bị mai một, xuống cấp, hư hỏng nghiêm trọng. Đại biểu kiến nghị Chính phủ quan tâm chỉ đạo, hướng dẫn rà soát để quy định cụ thể hơn nữa; chuẩn hóa rõ hơn về nông thôn mới, nhất là các tiêu chí liên quan đến văn hóa theo hướng hài hòa giữa những yêu cầu của thực tế đời sống với bảo tồn những nét đẹp văn hóa truyền thống.

Theo đại biểu Nguyễn Văn Huy, sau Hội nghị Văn hoá toàn quốc, cử tri và Nhân dân cả nước mong mỏi sẽ có Chương trình mục tiêu quốc gia về văn hoá, để tạo bước cho phát triển văn hoá, để bảo tồn phát huy những nét đẹp về văn hoá ở các địa phương và bảo tồn được văn hoá ở những vùng nông thôn mới, để mỗi địa phương không mất đi bản sắc riêng trong cơn lốc của cơ chế thị trường, để người xa quê mong mỏi được về quê và khách phương xa lại mong muốn được đến để khám phá những nét văn hoá đặc sắc của mỗi vùng quê.

Đầu tư, phát triển mạnh mẽ về văn hóa, du lịch

Đại biểu Trần Thị Thu Phước (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Kon Tum) đánh giá cao những kết quả đã đạt được trong báo cáo của Chính phủ và báo cáo thẩm tra. Quan tâm đến những vấn đề văn hóa, đại biểu chỉ ra rằng để đánh thức được tiềm năng phát triển của các địa phương, nhất là các địa phương có điều kiện kinh tế, xã hội còn nhiều khó khăn thì con đường đúng đắn nhất là phải có sự đầu tư, phát triển mạnh mẽ về văn hóa, du lịch.

Đại biểu cho biết nhiều địa phương, trong đó có Tây Nguyên, tuy có những khó khăn về điều kiện đường xá, sinh hoạt, sản xuất của người dân nhưng bù lại những nơi này có những cảnh quan tươi đẹp, di tích lịch sử rất nhiều, nhiều nét văn hóa đa dạng. Những điều kiện này nếu được quan tâm đầu tư, khai thác không chỉ góp phần thu hút khách du lịch đến tham quan, nghỉ dưỡng, phát triển kinh tế, xã hội, mà còn là con đường tất yếu để bảo tồn các di tích lịch sử, danh lam, thắng cảnh.

Đại biểu đề nghị cần quan tâm bố trí đúng, đủ nguồn lực cho Chương trình mục tiêu quốc gia về chấn hưng phát triển văn hóa xây dựng con người Việt Nam giai đoạn 2026-2030 tầm nhìn 2045. Các địa phương miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số rất cần sự quan tâm chỉ đạo của Đảng, Nhà nước; sự quan tâm hỗ trợ, phối hợp của các Bộ, ngành liên quan, nhất là các địa phương còn nhiều khó khăn, ít kinh nghiệm trong phát triển kinh tế - xã hội, kết hợp với văn hóa và du lịch.

Có cơ chế khuyến khích người đứng đầu các địa phương dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm; chủ động nỗ lực hết mình để có chính sách, cách làm phù hợp, đột phá, giúp địa phương mình phát triển đi lên cùng đất nước. Quyết tâm cải thiện, đưa người dân, nhất là đồng bào dân tộc thiểu số của địa phương mình vươn lên thoát nghèo bền vững.

Cần cơ chế, chính sách thu hút, đãi ngộ đối với những người hoạt động trong lĩnh vực văn hóa

Đại biểu Lưu Bá Mạc (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Lạng Sơn) thống nhất cao với báo cáo của Chính phủ và Báo cáo thẩm tra của các Ủy ban của Quốc hội về đánh giá bổ sung kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2023, tình hình thực hiện những tháng đầu năm 2024. Qua đó thấy rằng, tình hình kinh tế xã hội nước ta đã có xu hướng phục hồi tích cực và đạt được nhiều kết quả quan trọng trên các lĩnh vực. Trong đó, lĩnh vực phát triển văn hoá đã được chú trọng, lĩnh vực phát triển du lịch đã được quan tâm thúc đẩy và có sự phục hồi mạnh mẽ.

Bày tỏ quan tâm tới lĩnh vực văn hoá, đại biểu Lưu Bá Mạc kiến nghị với Chính phủ cần có cơ chế, chính sách và có giải pháp đối với đội ngũ nghệ sỹ, diễn viên đã hết tuổi nghề, nhưng chưa đến tuổi nghỉ hưu. Đồng thời, cần có cơ chế, chính sách thu hút, đãi ngộ đối với người làm trong lĩnh vực này. Từ đó có thể góp phần nâng cao chất lượng các chương trình nghệ thuật, vừa thực hiện nhiệm vụ chính trị, vừa đáp ứng tốt hơn, đối với yêu cầu ngày càng cao về hưởng thụ, sáng tạo văn hóa của mỗi người dân, người nghệ sỹ, diễn viên.

Đồng thời, cần tiếp tục điều chỉnh, nâng mức phụ cấp ưu đãi nghề nghiệp và chế độ bồi dưỡng, đối với người làm trong lĩnh vực biểu diễn nghệ thuật, sớm xây dựng, ban hành định mức tiêu chuẩn kinh tế - kỹ thuật, tính giá các loại dịch vụ sự nghiệp công trong lĩnh vực văn hóa nghệ thuật.

Về lĩnh vực Du lịch, đại biểu Lưu Bá Mạc kiến nghị với Chính phủ cân nhắc, có giải pháp để giảm giá vé máy bay nội địa. Từ đó, góp phần giảm chi phí đi lại cho người dân; đồng thời, góp phần thu hút khách du lịch trong nước và quốc tế, nhằm kích cầu các hoạt động du lịch, dịch vụ nội địa, tăng tính cạnh tranh so với các tour du lịch nước ngoài.

Đại biểu cũng đề xuất một số giải pháp như: Có chính sách để hỗ trợ các hãng hàng không trong nước, thông qua việc miễn, giảm thuế, phí có liên quan, giảm giá trong dịch vụ hàng không; tăng số lượng máy bay, mở thêm các đường bay cũng như cần tăng năng lực điều hành, vận hành khai thác tại các cảng hàng không.

Xem xét cơ chế, chính sách riêng đặc thù với lĩnh vực đào tạo nghệ thuật và thể thao

Tại Phiên thảo luận về lĩnh vực giáo dục và đào tạo, đại biểu Dương Minh Ánh (Đoàn đại biểu Quốc hội thành phố Hà Nội) đưa ra một số kiến nghị, đề xuất. Cụ thể:  

- Thứ nhất: Đề nghị Quốc hội, Chính phủ chỉ đạo các Bộ, ngành cho phép các trường Đại học được giãn thời gian thực hiện lộ trình tự chủ, sớm ban hành hướng dẫn về nguyên tắc, cách tính định mức kinh tế - kỹ thuật để làm cơ sở cho các địa phương và các cơ sở giáo dục thực hiện. Đồng thời thực hiện cơ chế đặt hàng đối với các đơn vị sự nghiệp công lập. 

- Thứ hai: Đề nghị Chính phủ sửa Nghị định 151 về quản lý tài sản công, Nghị định 60 về cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập, Nghị định 120 quy định về thành lập, tổ chức lại, giải thể đơn vị sự nghiệp công lập. Đây là tiền đề quan trọng để các cơ sở sự nghiệp công lập vận dụng vào thực tiễn khi tổ chức thực hiện. 

- Thứ ba: Nhà nước đầu tư ban đầu về cơ sở vật chất cho các đơn vị sự nghiệp công lập để tạo đà phát triển. 

- Thứ tư: Tăng cường đôn đốc, chỉ đạo các đơn vị thực hiện lộ trình tự chủ theo quy định, đánh giá kết quả của các đơn vị, cá nhân trong thực thi nhiệm vụ. Tuy nhiên, riêng đối với lĩnh vực đào tạo, nghệ thuật và thể thao là hai ngành rất đặc thù nên đề xuất hai lĩnh vực này chỉ tự chủ ở mức 3 là tự chủ một phần bởi các trường này có quy mô nhỏ, số lượng tuyển sinh đầu vào không đông do phải tuyển chọn học sinh có năng khiếu, chi phí đào tạo cao, thời gian đào tạo dài dẫn đến việc thu học phí của người học gặp khó khăn. Do đó, cần có sự hỗ trợ của Nhà nước. Từ đó, đề nghị Chính phủ xem xét có cơ chế, chính sách riêng đặc thù với lĩnh vực đào tạo nghệ thuật và thể thao, sớm phê duyệt nghị định đào tạo chuyên sâu đặc thù đối với lĩnh vực nghệ thuật để đảm bảo cho các cơ sở đào tạo này phát huy được chất lượng và hiệu quả.