Thú chơi tranh con giáp - nét đẹp văn hóa ngày Tết

Năm Mão nở rộ tranh mèo

Mèo - con vật biểu tượng của năm Quý Mão 2023 được nhiều nghệ sỹ quan tâm và trở thành chủ đề sáng tác nghệ thuật.

Triển lãm nghệ thuật có tên “Nhân Dân - Quý Mão 365” (khai mạc ngày 11/1) đã gây ấn tượng với công chúng bởi không gian nghệ thuật với các tác phẩm hội họa và điêu khắc gắn với linh vật mèo - con giáp biểu trưng cho năm Quý Mão 2023. Trong triển lãm này, lần đầu tiên công chúng yêu nghệ thuật được chiêm ngưỡng bộ sưu tập tác phẩm điêu khắc linh vật mèo độc bản, dựa trên những sáng tác của các họa sỹ, nhà điêu khắc đương đại nổi tiếng của Việt Nam.

Họa sỹ Lê Đình Nguyên giới thiệu cụm 8 tác phẩm mang tên “Mèo đi chơi Tết” và “Mèo đi học”. Đây đều là những tác phẩm sắp đặt có chuyển động, âm thanh và ánh sáng. Các tác phẩm với tên gọi độc đáo như “Mèo ngồi”, “Mèo đứng”, “Mèo cày”, “Mèo trăng”… được họa sỹ sáng tạo từ nhiều chất liệu như giấy dó nghiền trộn với đất sét rồi ép khuôn, bồi báo cũ rồi phủ nhiều lớp sơn ta, sau đó vẽ điểm bằng sơn nhũ vàng cao cấp, thậm chí nhiều chất liệu độc đáo như vỏ đạn pháo, sắt hàn, thạch cao nha khoa đẽo...

Hai Họa sỹ Lê Thiết Cương - Lê Minh Trí lại sáng tạo những linh vật mèo trên nền phôi gỗ xà cừ, với lớp báo cũ được bồi dán rồi sau đó phủ màu, vẽ tranh bằng chất liệu acrylic. Một số bức tượng mèo của Họa sỹ Lê Minh Trí được tô điểm bằng phần tranh minh họa của Họa sỹ Lê Thiết Cương. Sự phối hợp ăn ý giữa những chi tiết chọn lọc đầy ngẫu hứng từ các trang báo cũ cùng họa phẩm đương đại đã nâng đỡ và bổ trợ hữu hiệu cho nhau, tạo thành một tổng thể giàu tính thẩm mỹ, gây ấn tượng thị giác mạnh nhằm mang tới những linh vật mèo độc bản, duy nhất, không trùng lặp. Mỗi con một vẻ, nhưng đều mang dáng vẻ khỏe khoắn, vui mắt, với màu sắc rực rỡ, tươi tắn đón chào một năm mới hạnh phúc...

Cùng với 365 tác phẩm điêu khắc mèo, triển lãm còn giới thiệu 15 bức tranh sơn dầu độc đáo của 15 họa sỹ đương đại cùng chủ đề về linh vật mèo với những đường nét, phong cách ấn tượng. Đó là các họa sỹ Lương Xuân Đoàn, Phạm Luận, Phạm An Hải, Lê Trí Dũng, Đào Hải Phong, Nguyễn Văn Đức, Tùng Nguyễn, Nguyễn Minh, Vũ Đình Tuấn, Phạm Hà Hải, Nguyễn Minh Quân, Đỗ Hiệp, Trần Thị Trường, Mai Xuân Oanh, Đặng Tiến.

Trước đó, bộ tranh Tết Quý Mão - Happy Cats của Họa sỹ Tào Linh, trưng bày tại Nhà triển lãm 16 Ngô Quyền (Hà Nội) từ ngày 8-11/1/2023 đã gây ấn tượng với công chúng bởi các bức tranh vẽ mèo của ông. Từ mèo đơn, mèo đôi, mèo nằm, mèo ngồi, từ mèo vuông, đến mèo tròn… và tác phẩm nào cũng mang đến cho người xem cảm xúc tích cực, tươi mới. Họa sỹ Tào Linh cho biết, mèo là vật nuôi gần gũi với con người, là con vật vừa mềm mại, vừa mạnh mẽ, vừa quấn quýt, vừa độc lập… Vì vậy, ông thích vẽ mèo và đã vẽ từ nhiều năm nay. Bộ tranh con mèo trong Triển lãm “Happy Cats” năm 2023 của ông gồm 40 bức, được vẽ chủ yếu trong hai tháng 11 và 12/2022. Tuy nhiên, ông đã chuẩn bị và khởi động cho loạt tranh này từ tháng 8 với việc phác thảo, tìm hình, chuẩn bị toan, khung… Đối với ông, mỗi tác phẩm vẽ mèo giống như một lời chúc gửi đến mọi người, năm mới bình yên và hạnh phúc.

Triển lãm Tranh Xuân Quý Mão 2023 của Hội Mỹ thuật Việt Nam (khai mạc ngày 12/1) có rất nhiều tranh vẽ con mèo. Có thể kể đến tác phẩm “Mèo ăn cá” của Họa sỹ Lê Anh Vân, “Mèo Son” của Họa sỹ Vũ Thạch Phước, “Em yêu mèo” của Họa sỹ Đinh Thị Nguyệt, “Chào Xuân Quý Mão” của Họa sỹ Cao Minh Hồng, “Vui Xuân” của Bùi Thị Hồng Hải, “Họ nhà Mèo” của Nguyễn Hữu Xim, “Gia đình Mèo” của Phạm Trường Quân, “Quý Mão 2023” của Họa sỹ Kiều Hải…

Trước đó, từ ngày 28/12/2022 đến ngày 10/1/2023, Triển lãm “Mèo du Xuân” của các nghệ sỹ nhóm G39 tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, trưng bày tác phẩm của họa sĩ, nhà điêu khắc như Lê Thiết Cương, Hữu Ước, Nguyễn Thụy Kha, Đào Hải Phong, Bùi Thanh Thủy, Nguyễn Quốc Thắng... Các tác phẩm được giới thiệu đa dạng thể loại, gồm tranh sơn dầu, bột màu, xé giấy, sơn mài, điêu khắc, gốm Phù Lãng, gốm Hương Canh, khắc gỗ... Tất cả được sáng tác trong những năm gần đây, thể hiện góc nhìn lạc quan và niềm vui sống. Triển lãm “Mèo du Xuân” cũng là lời chúc tốt đẹp cho một năm mới thành công, an lành và hạnh phúc.

Hồi sinh thú chơi tranh Tết

Thú chơi tranh con giáp vào những ngày Tết có xu hướng trở lại và nhận được sự quan tâm của giới họa sỹ cũng như người yêu mỹ thuật. Mỗi khi Tết đến, Xuân về, phần lớn những người cầm bút làm hội họa đều ngẫu hứng vẽ tranh con giáp - con vật biểu tượng của năm. Ban đầu chỉ là thú chơi, như một cách để khai bút đầu Xuân, dần dần các họa sỹ đã tạo nên dòng tranh con giáp đương đại khác biệt, được ưa chuộng trong dịp Tết, có chỗ đứng trên thị trường, phát triển thành nét đẹp văn hóa, tạo nên một mảng đề tài, tranh nghệ thuật phong phú, góp vào chuyển động tích cực của mỹ thuật Việt Nam. 

Theo Họa sỹ Tào Linh, chơi tranh Tết là một thú chơi của người Việt từ xa xưa. Ngày xưa, mọi người mua tranh Đông Hồ, tranh Hàng Trống. Ngày nay, nhiều người thích mua tranh con giáp của các họa sỹ. Có lẽ, thói quen vẽ tranh con giáp của nhiều họa sỹ cũng hình thành từ nhu cầu đó. Bản thân ông cũng vậy, từ nhiều năm nay, ông đã thường xuyên vẽ tranh con giáp đón Xuân. 

Họa sỹ Cao Minh Hồng cho biết, đã thành thông lệ, mỗi khi năm mới đến, bà lại vẽ một vài bức tranh con giáp để chào Xuân, đón Tết. Năm nay là năm Quý Mão, bà đã vẽ một số tác phẩm mỹ thuật về mèo, với mong muốn một mùa Xuân an vui, no ấm đến với mọi nhà.

Ông Nguyễn Quang Cảnh, quận Long Biên, Hà Nội cho biết, vào những dịp cuối năm, ông thường đến tham quan các triển lãm mỹ thuật để ngắm những sáng tác về con vật biểu tượng của năm mới. Nếu thấy bức tranh, hoặc tác phẩm điêu khắc nào đẹp, phù hợp với điều kiện và hợp với việc trưng bày ở gia đình, ông sẽ mua với hy vọng sự bình an, may mắn từ linh vật của năm.

Theo các nhà nghiên cứu, phê bình mỹ thuật, thú vui vẽ tranh con giúp xuất hiện từ thời các họa sỹ Đông Dương, như Nguyễn Tư Nghiêm, Bùi Xuân Phái. Nước ta có nhiều họa sỹ vẽ tranh con giáp, phần lớn để thỏa mãn thú chơi và mang tặng bạn bè. Sau này, các họa sỹ Nguyễn Bích, Sĩ Ngọc, Thành Chương, Lê Trí Dũng, Đỗ Phấn... cũng vẽ nhiều tranh con giáp. Nhưng người theo đuổi đề tài vẽ con giáp quy mô nhất chính là danh họa Nguyễn Tư Nghiêm với mảng chuyên sáng tác về 12 con giáp. Ông còn chuyên chú cho dòng tranh này tới độ vẽ màu sắc của con giáp theo ngũ hành.

Theo đánh giá chung của nhiều họa sỹ, nhà nghiên cứu phê bình mỹ thuật, tranh, tượng con giáp xuất hiện trong mấy năm gần đây có nhiều sự thay đổi trong cách thể hiện, số nghệ sỹ tham gia cũng đông hơn. Nhiều tên tuổi mới xuất hiện, phong cách biểu đạt đa dạng, bên cạnh phong cách tả thực còn có trừu tượng, lập thể... Chất liệu mà các họa sỹ sử dụng để thể hiện phong phú, đa dạng hơn, khiến tranh con giáp phong phú và thu hút được đông đảo người xem.

Các triển lãm tranh, tượng con giáp ngày càng nhiều lên. Bên cạnh những triển lãm, trưng bày truyền thống, với sự phát triển của các mạng xã hội, nhiều sàn nghệ thuật được mở trên mạng đã đưa những tác phẩm tranh, tượng con giáp đến với công chúng một cách nhanh chóng, thuận tiện. Nhiều họa sỹ còn trực tiếp giới thiệu tác phẩm của mình trên trang cá nhân để bán cho những người yêu thích. Điều này đáp ứng được xu hướng mua tranh, chơi tranh của công chúng đương đại, đồng thời tạo nên một thị trường tranh, tượng con giáp khá sôi động vào dịp cuối năm ở các đô thị lớn, nhất là Hà Nội. 

Theo Họa sỹ Lương Xuân Đoàn, Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam, hầu hết các nghệ sỹ tạo hình đều vẽ tranh Xuân, tranh con giáp vào dịp đầu năm như một cách khai Xuân, chia sẻ cảm xúc, khát vọng cho một năm mới thành công. Mỗi người một nét duyên, một chất liệu riêng để đưa vào tranh cái nhìn ý vị, hóm hỉnh về con giáp của năm mới. Ban đầu, họ vẽ tranh tặng bạn bè, người thân thay cho lời chúc năm mới. Những năm gần đây, tranh con giáp đương đại có nhiều người tiếp cận, tìm mua vào dịp Tết, trở thành phong trào sáng tác trong giới, kích thích thị trường mỹ thuật phát triển.

Năm mới Quý Mão đã gõ cửa từng nhà, những bức tranh Tết mang theo ước vọng về một năm mới an khang, thịnh vượng, tài lộc đủ đầy, gia đình viên mãn… được treo ở những nơi trang trọng như khẳng định sự hồi sinh của thú chơi tranh con giáp vào dịp Tết – một nét đẹp truyền thống của người Việt mỗi dịp Tết đến Xuân về.