Hoàn thiện hệ thống pháp luật về văn hóa trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư là đòi hỏi tất yếu

Sáng 29/7, tại Hà Nội, Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch tổ chức Hội thảo "Thực trạng và giải pháp hoàn thiện pháp luật về văn hóa trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư". Thứ trưởng Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch Hoàng Đạo Cương chủ trì Hội thảo.

Đòi hỏi tất yếu

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Thứ trưởng Hoàng Đạo Cương nêu rõ, cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang tác động mạnh mẽ và làm thay đổi nhiều mặt của đời sống kinh tế - xã hội của các nước trên thế giới và Việt Nam.

Sự ứng dụng rộng rãi những thành tựu từ cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, nhất là sự gia tăng của nền kinh tế số, kinh tế sáng tạo, kinh tế chia sẻ, sự thông minh hóa quá trình sản xuất, phân phối, tiêu dùng sản phẩm, thông minh hóa quá trình quản trị xã hội, hình thành các mối quan hệ xã hội mới, những tương tác mới giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp, giữa doanh nghiệp với người lao động và người tiêu dùng, giữa người dân và chính quyền đang thách thức những quan điểm pháp lý truyền thống, đòi hỏi hệ thống pháp luật cần phải có những điều chỉnh tương ứng. Hệ thống pháp luật trong lĩnh vực văn hóa cũng nằm chung trong bối cảnh đó.

Theo Thứ trưởng, việc nghiên cứu, đánh giá chuyên sâu hệ thống pháp luật về văn hóa trong bối cảnh cách mạng công nghiệp lần thứ tư để đi đến tìm kiếm những định hướng, giải pháp, nguyên tắc chung mang tính đồng bộ, khả thi là thực sự cần thiết và là đòi hỏi tất yếu.

Thứ trưởng Hoàng Đạo Cương cho biết, quán triệt quan điểm chỉ đạo tại Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng, ngày 13/12/2021, Bộ trưởng Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch đã ban hành quyết định số 3205 phê duyệt Đề án tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật về văn hóa, gia đình giai đoạn 2021-2026. Mục tiêu là xây dựng, trình các cấp có thẩm quyền ban hành 5 văn bản luật và 9 nghị định điều chỉnh các hoạt động của ngành.

"Tại cuộc hội thảo này, chúng tôi mong muốn các chuyên gia, các nhà khoa học, các đại biểu quan tâm thảo luận, đóng góp trí tuệ để làm rõ thêm các vấn đề. Chúng tôi luôn cầu thị lắng nghe và có lộ trình nghiên cứu, thể chế hóa các nội dung đóng góp vào các văn bản pháp luật cụ thể, nhằm tăng cường hơn nữa hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về văn hóa nghệ thuật, đặc biệt là trong bối cảnh tác động của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư", Thứ trưởng Hoàng Đạo Cương nhấn mạnh.

Phát biểu đề dẫn tại Hội thảo, ông Lê Thanh Liêm - Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch - cho biết, theo nhận định bước đầu, có thể thấy, cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 tác động trực tiếp tới một số lĩnh vực pháp luật quan trọng như pháp luật về sở hữu trí tuệ; Pháp luật về an sinh xã hội và pháp luật lao động; Pháp luật về bảo bộ dữ liệu cá nhân, bảo đảm quyền riêng tư của mỗi người dân trên môi trường số/môi trường Internet cũng như trong đời thực; Pháp luật ngân hàng, tài chính, tiền tệ; Lĩnh vực quản trị công.

Đối với hệ thống pháp luật về văn hóa, tác động của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 có thể kể đến một số sản phẩm, dịch vụ văn hóa có xu hướng chuyển dần sang công nghệ số, không gian mạng thách thức các quy định mang tính truyền thống.

Theo ông Lê Thanh Liêm, cách mạng công nghiệp 4.0 với nền tảng số, internet toàn cầu, trí tuệ nhân tạo sẽ tạo ra xu hướng mới trong sinh hoạt cộng đồng, gia đình và xã hội với những đô thị, khu dân cư thông minh dễ làm mất đi bản sắc văn hóa cộng đồng truyền thống; đô thị, khu dân cư trở nên máy móc, vô hồn giống nhau.

Điều này thách thức quy định của pháp luật hiện hành về bảo tồn di sản văn hóa truyền thống, về các công tác văn hóa cơ sở, về công tác gia đình... đòi hỏi phải nghiên cứu hiện trạng kinh tế - xã hội và nhu cầu sống và làm việc của người dân, để tạo cơ sở pháp lý phù hợp cho các cộng đồng sống và làm việc đa dạng, với sự hỗ trợ của nhiều cấp độ ứng dụng công nghệ thông minh, nhưng vẫn bảo tồn và phát huy được các giá trị văn hóa truyền thống.

Củng cố nguồn nhân lực, hoàn thiện hành lang pháp lý

Tham luận tại Hội thảo, ông Nguyễn Hồng Tuyến - Vụ trưởng Vụ các vấn đề chung về xây dựng pháp luật (Bộ Tư pháp) - cho biết, cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang tạo ra những biến chuyển mạnh mẽ trong đời sống kinh tế xã hội, làm nảy sinh những vấn đề mới về pháp lý. Cuộc cách mạng này tác động trực tiếp tới nhiều lĩnh vực, mở ra nhiều cơ hội phát triển nhưng cũng đặt ra không ít thách thức, trong đó có lĩnh vực xây dựng, hoàn thiên và thực thi pháp luật.

Để đáp ứng được yêu cầu của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật phải hướng tới đồng thời hai mục tiêu. Thứ nhất, thúc đẩy kinh tế, xã hội nhanh chóng tiếp cận tới cách mạng công nghiệp lần thứ tư và thứ hai, hạn chế tối đa các hệ quả mà cách mạng công nghiệp lần thứ tư mang lại.

Theo đó, phải đẩy nhanh tốc độ cơ cấu lại nền kinh tế, ban hành chiến lược thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài; thúc đẩy thích nghi, áp dụng các công nghệ mới củng cố nguồn nhân lực, nâng cao kỹ năng của lực lượng lao động để làm chủ các công nghệ mới đã được tiếp thu áp dụng; khuyến khích, tạo điều kiện để khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia việc chuyển đổi, áp dụng Công nghiệp 4.0; tăng cường hợp tác đa phương, hợp tác với các quốc gia trong khu vực; nâng cao, cải thiện cơ sở hạ tầng số.

Phát biểu tham luận, ông Trần Hướng Dương - Phó Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn (Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch) - cho rằng, trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, vấn đề về pháp luật đối với lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn luôn được lãnh đạo Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch quan tâm nhằm tạo hành lang pháp lý tốt nhất để nghệ thuật biểu diễn được phát triển phục vụ nhu cầu giải trí của con người.

Chính vì thế, quản lý nhà nước về hoạt động nghệ thuật biểu diễn là quản lý hành vi. Theo đó, hoạt động nghệ thuật biểu diễn phải liệt kê được những hình thức điển hình để kiểm soát, kiểm duyệt trước khi được truyền đạt đến công chúng.

Theo ông Trần Hướng Dương, hành lang pháp lý cho hoạt động biểu diễn nghệ thuật dần được hoàn thiện phù hợp với đời sống thực tiễn. Chúng ta nhìn thẳng vào thực tế sẽ thấy việc ứng dụng những thành tựu cuộc cách mạng 4.0 vào nghệ thuật biểu diễn còn nhiều hạn chế. Ứng dụng công nghệ còn có thể giải quyết khó khăn thiết thực trong công tác quản lý biểu diễn nghệ thuật, như vấn đề thương mại điện tử, quyền tác giả và quyền liên quan đối với tác phẩm nghệ thuật hiện nay.

Ông Trần Hướng Dương cho rằng, thực tế, sự thiếu đồng bộ cơ sở vật chất của sân khấu biểu diễn nghệ thuật khiến việc ứng dụng công nghệ vẫn là khoảng trống các đơn vị nghệ thuật đang phải đối diện.

Đơn vị có tư duy đổi mới thì cơ sở vật chất, điều kiện trang thiết bị âm thanh, ánh sáng lại hạn chế, thậm chí lạc hậu do được đầu tư không đồng bộ nên không thể đáp ứng yêu cầu. Đơn vị đủ điều kiện thì lại thiếu nhân lực đủ khả năng sử dụng và phát huy kỹ thuật hiện đại. Khó khăn trong đổi mới ở loại hình sân khấu: Cải lương, kịch nói, kịch hát dân ca... đang là thực trạng chung của sân khấu.

Theo ông Trần Hướng Dương, điều cấp thiết đặt ra là các chương trình nghệ thuật biểu diễn phải tìm thấy nhiều phương thức khác nhau để tiếp cận, phục vụ công chúng một cách nhanh chóng, phù hợp và hấp dẫn nhất. Chúng sẽ phải áp dụng các công nghệ hiện đại, đa dạng hóa sáng tạo. Muốn vậy, những người làm nghệ thuật phải đổi mới từ tư duy.

Hội thảo cũng lắng nghe các tham luận với chủ đề "Thực thi pháp luật về văn hóa lĩnh vực di sản văn hoá, nghệ thuật biểu diễ, điện ảnh, mỹ thuật, nhiếp ảnh và triển lãm trong bối cảnh cách mạng công nghiệp lần thứ tư trên địa bàn thành phố Hà Nội và các kiến nghị hoàn thiện", của ông Đỗ Đình Hồng - Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội; Tham luận với chủ đề "Chủ động hoàn thiện hệ thống pháp luật về văn hóa trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư" của chuyên gia Dương Bạch Long - Trưởng Ban nghiên cứu chiến lược xây dựng, thi hành pháp luật và quản lý ngành (Viện Khoa học pháp lý - Bộ Tư pháp); Tham luận "Vận dụng quan điểm Đại hội XIII của Đảng về chuyển đổi số trong xây dựng và hoàn thiện pháp luật về văn hóa ở Việt Nam hiện nay" của ông Nguyễn Dũng Hải - Phó trưởng khoa phụ trách Khoa Luật (Đại học Văn hóa Hà Nội) - cùng nhiều ý kiến trao đổi khác